جراحی بسته (انواع تزریق) دیسک کمر و گردن و درمان دردهای ستون فقرات

جراحی بسته شامل انواع مختلفی از تزریقات داخل کانال نخاعی و بین مهره‌ای (با لیزر و یا امواج رادیویی) برای درمان درد کمر و درد گردن ناشی از دیسک در قسمتهای مختلف ستون فقرات بکار می‌رود. بعد از تسکین درد است که بیمار توانایی انجام تمرینات و درمانهای فیزیوتراپی را خواهد داشت. این تزریقات هم برای درمان و هم تشخیص محل دقیق درد و شناسایی دیسک درگیر بکار می‌رود. این تزریقات شامل تزریق مستقیم و همزمان مواد بی حس کننده و داروهای استروئیدی ضد التهابی به محل درد می‌باشد که بسته به نوع تزریق انجام شده، مدت دوام تسکین درد آن می‌تواند طولانی مدت یا موقتی باشد.

انواع مختلف تزریق برای تسکین درد

پرکاربردترین روش‌های تزریق برای تسکین درد عبارتند از:

تزریق استروئید در فضای اپیدورال

در این روش ماده‌ی استروئیدی، مستقیما در فضای اپیدورال در ستون فقرات تزریق می‌شود. در برخی موارد، ترکیب دیگری (بیحسی موضعی یا حتی ماده‌ی سالین معمولی) در اطراف محل مورد نظر نیز تزریق می‌شوند تا مواد التهاب‌زا که در این ناحیه تجمع پیدا کرده‌اند، از این ناحیه دور شده و کنار زده شوند.

موارد کاربرد

بسیاری از بیماری‌ها و مشکلاتی که بر اثر تحریک یا تحت فشار قرار گرفتن شاخه‌های عصبی در ستون فقرت ایجاد شده و موجب درد حاد یا مزمن پایین کمر و یا درد پا (سیاتیک) می‌شوند، با این روش قابل درمان هستند. برخی از این مشکلات و بیماری‌ها عبارتند از:

• درد عصب سیاتیک. درد منشرشونده که از محل گیرافتادگی عصب در ستون فقرات تا پایین کمر، باسن و پاها ادامه دارد. مسیر انتشار این درد، درواقع مسیر امتداد یافتن شاخه‌ی عصبیِ تحت فشار است و بسته به این که کدام عصب در ستون فقرات درگیر شده است، ممکن است مثلا پشت پا یا قسمت داخلی پا دردناک شود.
• بیرون‌زدگی دیسک کمر. در این حالت، ماده‌ی نرم داخلی دیسک (به نام نوکلئوس پولپوس) به لایه‌ی محکم خارجی دیسک (آنولوس فیبروس) فشار وارد کرده، آن را پاره می‌کند و سپس به بیرون از دیسک تراوش می‌کند. ماده‌ی بیرون‌زده از داخل دیسک به طناب نخاعی و شاخه‌های عصبی فشار وارد می‌کند.
• فرسایش دیسک کمر. فتق دیسک کمری (برآمده شدن دیسک) موجب گیرافتادگی عصب‌های اطراف آن می‌شود.
• تنگی کانال نخاعی. به دلایل مختلفی ممکن است کانال نخاعی که طناب نخاعی از درون آن می‌گذرد، تنگ شود و در نتیجه به طناب نخاعی و شاخه‌های عصبی منشعب ‌شده از آن فشار وارد شود.
• شکستگی‌های فشاری در مهره‌های ستون فقرات
• کیست در نزدیکی مفاصل فاست سا شاخه‌های عصبی در ستون فقرات که موجب فشار به ساختارهای ستون فقرات می‌شود.
• پارگی لایه آنولار دیسک. وضعیت دردناکی که در آن، لایه خارجی دیسک دچار پارگی می‌شود.

چگونگی انجام تزریق

تزریق اپیدورال و عمل بسته دیسک کمر معمولا بین 15 تا 30 دقیقه زمان می‌برد و روند انجام این تزریق نیز روند نسبتا استاندارد و مشخصی دارد:

• بیمار به حالت دمر روی تخت مخصوص عکسبرداری رادیوگرافی دراز می‌کشد و احتمالا یک بالش کوچک زیر شکم او قرار داده می‌شود تا ناحیه کمر انحنای کمی به سمت بالا پیدا کند.
• سپس پوست ناحیه پایین کمر با داروی بیحس‌کننده‌ی موضعی، بیحس می‌شود.
• با استفاده از هدایت فلوروسکوپ (تماشای همزمان تصاویر رادیوگرافی در حین عمل)، سوزن در داخل پوست فروبرده می‌شود و دقیقا به سمت ناحیه اپیدورال هدایت می‌شود.
• زمانی که سر سوزن در محل مناسب قرار گرفت، ماده‌ی کنتراست رنگی در محل تزریق می‌شود تا پزشک مطمئن شود که سر سوزن در محل درستی قرار دارد. سپس ماده‌ی استروئیدی در محل تزریق می‌شود.
• بعد از انجام تزریق، بیمار بین 15 تا 20 دقیقه تحت نظر خواهد بود و سپس با تایید پزشک مرخص شده و می‌تواند کلینیک را ترک کند.

نتایج

هرچند تاثیرات تزریق استروئید در فضای اپیدورال موقتی هستند (بین یک هفته تا حدود یکسال) اما این روش می‌تواند تاثیرات مثبت بسیار قابل توجهی را بر روند درمانی بیمار داشته باشد.

دفعات و فواصل زمانی تزریق

ممکن است تزریق استروئید در فضای اپیدورال، در طی شش ماه، تا سه بار انجام شود. معمولا تزریقات متعدد با فاصله زمانی دو الی سه هفته انجام می‌شوند. به طور معمول، سه تزریق اپیدورال انجام می‌شود.

تزریق بلوک عصبی (SNRB)

تزریق گردنی در بلوک عصبی انتخابی یا SNRB ، روش تزریقی است که برای تشخیص منشاء اصلی درد گردن انجام می‌شود و در برخی موارد به صورت طولانی مدت، موجب تسکین درد بیمار می‌شود.

موارد کاربرد

 زمانی که یکی از شاخه‌های عصبی در ستون فقرات گردنی تحت فشار قرار می‌گیرد یا ملتهب می‌شود موجب بروز درد گردن می‌شود که این درد تا شانه‌ها، بازوها و دستان منتشر می‌شود. گیرافتادگی و تحت فشار قرار گرفتن عصب‌ها در گردن می‌تواند بر اثر عواملی مانند بیرون‌زدگی دیسک ، تنگی کانال نخاعی یا سایر تغییرات فرسایشی در ستون فقرات گردنی باشد.

چگونگی انجام تزریق

در ابتدا بیمار بر روی تخت و به صورت دمر می‌خوابد. ممکن است در این مرجحله به بیمار داروی آرام بخش تزریق شود.

• در نزدیکی محلی که تصور می‌ شود منشاء درد است و قرار است تزریق در این محل انجام شود، ماده‌ی بیحس‌کننده در زیر پوست تزریق می‌شود.
• با کمک تصاویر رادیوگرافی (اشعه ایکس) که به طور همزمان نشان داده می‌شوند، پزشک سوزن را به محل مورد نظر هدایت می‌کند و سپس یک ماده‌ی کنتراست رنگی را تزریق می‌کند. بدین طریق پزشک می‌تواند سر سوزن را دقیقا در جای صحیح و در نزدیکی عصب تحت فشار یا ملتهب قرار دهد.
• بعد از این که سر سوزن در محل دقیق خود قرار گرفت، ماده‌ی مورد نظر در نزدیکی فورامن تزریق می‌شود. (فورامن دهانه‌ای است که در کناره‌های ستون مهره‌ها قرار دارد و شاخه‌های عصبی منشعب شده از طناب نخاعی از طریق این دهانه‌ها از ستون فقرات خارج می‌شوند).
• ماده‌ی تزریقی حاوی لیدوکائین (نوعی ماده بیحس‌کننده) و استروئید (نوعی داروی کورتیزون) می‌باشد.
• در صورت درد بیمار بعد از انجام این تزریق، تسکین پیدا کندف مشخص خواهد شد که عصب مورد نظر منشاء درد بوده است.
• تزریق استروئید نه انتها به تشخیص منشاء درد کمک می‌کند بلکه با ایجاد اثر ضدالتهابی قوی موجب بهبودی عصب ملتهب می‌شود.
• در آخر محل تزریق پانسمان شده و معمولا بیمار می‌تواند در همان روز کلینیک را ترک کند.

تزریق در مفصل فاست

در این روش در مفاصل فاست ستون فقرات گردنی، ستون فقرات سینه‌ای یا ستون فقرات کمری، مقادیر کمی از ماده بیحس‌کننده و داروی استروئیدی تزریق می‌شود. تزریق کردن این ترکیب در مفصل فاست موجب بیحس شدن مفصل و مسدود شدن سیگنال‌های درد می‌شود.

اهداف

تزریق در مفصل فاست معمولا با دو هدف انجام می‌شود:

• هدف تشخیصی. بعد از تزریق ماده‌ی بیحس‌کننده در مفصل فاست، میزان تسکین درد آنی بیمار ارزیابی می‌شود تا مشخص شود که مفصل فاست مورد نظر، منشاء درد بوده است یا خیر. در صورتی که بلافاصله بعد از انجام تزریق، درد بیمار کاملا برطرف شود، به احتمال بسیار زیاد، مفصل فاست مورد نظر منشاء اصلی درد بوده است.
• تزریق با هدف درمانی (تسکین درد). در این حالت، علاوه بر ماده‌ی بیحس‌کننده، ماده‌ی استروئیدی نیز به آرامی تزریق می‌شود تا التهاب مفصل برطرف شود. انجام این کار می‌تواند در مواردی، موجب تسکین درد بلند مدت شود.

ریزوتومی فاست

در  برخی از برنامه‌های درمانی برای رفع درد پایین کمر، در صورتی که تزریق در مفصل فاست سه بار انجام شود و تاثیر آن مثبت اما موقتی بوده باشد، تزریق ریزوتومی فاست تجویز می‌شود. تزریق ریزوتومی فاست با از کار انداختن کامل عصب‌های حسی که به مفصل فاست متصل هستند، درد پایین کمر را برای بلندمدت تسکین می‌دهد.

چگونگی انجام تزریق

در این روش، یک سوزن همراه با یک پروب به نزدیکی محل مفصل هدایت می‌شود. سپس از طریق پروب امواج رادیویی به عصب‌های مفصل تابانده می‌شود تا عصب‌ها گرم شده و سوزانده شوند. از لحاظ تئوری، با مسدود کردن عصب‌های حسی متصل به مفصل فاست، دیگر سیگنال‌های درد به مغز منتقل نمی شوند و بدین ترتیب درد بیمار برطرف می‌شود.

تزریق در مفصل ساکروئیلیاک

تزریق در مفصل ساکروئیلیاک یا بلوک عصبی ساکروئیلیاک روشی است که ممکن است به منظور تشخیص یا درمان درد پایین کمر یا علائم مشابه سیاتیک به کار رود. در این مورد، منشاء درد (یا حداقل منشاء احتمالی درد) مفصل ساکروئیلیاک است. مفصل ساکروئیلیاک در قسمت تحتانی ستون فقرات قرار دارد و استخوان ساکروم (استخوان خاجی) را به لگن متصل می‌کند.

اهداف

تزریق در مفصل ساکروئیلیاک معمولا با دو هدف انجام می‌شود:

• با هدف تشخیصی: این تزریق برای تایید تشخیص پزشک از اختلال در مفصل ساکروئیلیاک انجام می‌شود. در این حالت در مفصل ساکروئیلیک تنها داروی بیحسی تزریق می‌شود و در صورتی که درد بیمار بلافاصله برطرف شود، تایید می‌شود که مفصل ساکروئیلیاک منشاء درد بوده است.
• با هدف تسکین درد (با هدف درمانی). تزریق در مفصل ساکروئیلیاک که با هدف درمانی انجام می‌شود بدین منظور است که درد و التهاب ناشی از اختلال در مفصل ساکروئیلیاک برطرف شود.

چگونگی انجام تزریق

برای تزریق در مفصل ساکروئیلیکف ابتدا با کمک فلوروسکوپ (تصاویر رادیوگرافی) سوزن به نزدیکی مفصل ساکروئیلیاک هدایت می‌شود. سپس ماده‌ی کنتراست رنگی تزریق شده تا قرارگیری سوزن در محل دقیق و درست، تایید شود. در نهایت، سوزن به داخل مفصل ساکروئیلیک برده می‌شود و لیدوکایین (داروی بیحس‌کننده) و استروئید (داروی ضدالتهاب) در مفصل تزریق می‌شود.

نتایج

تزریق در مفصل ساکروئیلیاک ممکن است تا 3 بار در سال تکرار شود. برای آن که این روش درمانی موثر باشد، لازم است که پس از انجام تزریق، درمان‌های فیزیوتراپی و کایروپراکتیک به منظور جااندازی مفصل و افزایش دامنه حرکتی آن انجام شوند.

دیسکتومی لیزری

دیسکتومی لیزری یک روش جراحی بسته‌ی دیسک کمر است که می‌توان به صورت سرپایی (بدون نیاز به بستری) انجام داد و نیازی به اعمال بیهوشی عمومی ندارد. این روش هیچ جای زخمی در ستون فقرات به جا نمی گذارد و قابل تکرار است. مدت زمان ریکاوری پس از دیسکتومی لیزری بسیار کوتاه است و با کمک این روش امکان دارد که دیگر لزومی به انجام جراحی باز کمر نباشد.