درمان دیسک کمر خفیف و شدید با روش‌‌های نوین و حداقل تهاجمی

دیسک‌های ستون فقرات نقش بسیار مهمی در قسمت‌ پایین کمر ایفا می‌کنند، آن‌ها به عنوان کمک فنر بین مهره‌ها عمل کرده، از بالاتنه را نگه می‌دارند و به آن اجازه می‌دهند تا در همه جهات حرکت گسترده‌ای داشته باشد. اگر دچار دیسک کمرشوید (یعنی مقداری از مواد داخلی دیسک به خارج نشت کند)، شوید ممکن است دیسک به سرعت از چیزی که باعث اسان‌تر شدن زندگی روزمره بود باعث تحریک عصب و کمردرد و احتمالاً درد و علائم عصبی تا پایین پاهایتان بشود.

علائم دیسک کمر معمولاً بدون هیچ دلیل مشخصی شروع می‌شوند. گاهی ممکن است به خاطر این که شخص چیز سنگینی را بلند کرده و یا کمرش را چرخانده ، یعنی انجام حرکاتی که فشار بیشتری بر دیسک‌ها وارد می‌کنند علائم دیسک کمر بروز کنند. گزینه‌های درمان دیسک کمر تا حد زیادی به مدت زمان علائم و شدت درد بیمار بستگی دارد. علائم خاص (مانند احساس ضعف یا بی حسی) و سن بیمار نیز ممکن است در انتخاب نوع درمان موثر باشند.

از جمله روش‌های درمانی برای بهبودی دیسک کمر خفیف و شدید می‌توان استراحت کردن، مصرف داروهای مسکن، تزریق در نخاع و فیزیوتراپی را نام برد. در صورت ادامه مشکل، یا از بین رفتن عملکرد مثانه یا روده، ممکن است انجام جراحی ضروری باشد.

چه عواملی باعث دیسک کمر می‌شوند؟

ممکن است درد ناشی از دیسک کمر به طور ناگهانی ایجاد ‌شود، اما این ابتلای به دیسک کمر معمولاً نتیجه یک روند تدریجی است.

دیسک‌های ستون فقرات در جوانان حاوی مقدار زیادی آب هستند که این به انعطاف پذیری آن‌ها کمک می‌کند زیرا دیسک‌ها شبیه به یک بالشتک بین مهره‌ها عمل می‌کنند. با گذشت زمان و به عنوان بخشی از روند طبیعی پیر شدن، دیسک‌ها شروع به خشک شدن می‌کنند. این باعث می‌شود که حلقه سخت بیرونی اطراف دیسک شکننده‌تر شده و بیشتر احتمال دارد که در اثر انجام حرکات نسبتاً ملایمی، مثل بلند کردن کیسه مواد غذایی، پیچ دادن به کمر در هنگام چرخش در باشگاه گلف، یا یک چرخش ساده برای سوار شدن به ماشین ترک خورده و پاره شوند.

یکی از علل کمتر شایع دیسک کمر، آسیب دیدگی در اثر سقوط یا تصادفات رانندگی است. این صدمات می‌توانند فشار زیادی بر کمر وارد کرده و باعث دیسک‌ کمر شود.

عوامل خطر بسیاری برای بروز دیسک کمر خفیف و شدید وجود دارد، از جمله:

• سن. شایعترین عامل خطر دسیک آن است که فرد در سنین 35 تا 50 سالگی باشد. این مشکل به ندرت بعد از 80 سالگی علائمی ایجاد می‌کند.
• جنسیت. خطر ابتلا به دیسک کمر در مردان در مقایسه با زنان تقریباً دو برابر است.
• مشاغلی که مستلزم فعالیت‌های بدنی هستند. مشاغلی که مستلزم بلند کردن اشیاء سنگین و سایر کارهای بدنی هستند خطر ابتلا به دیسک کمر را افزایش می‌دهند. کارهایی مثل کشیدن، هل دادن و چرخیدن اگر به طور مکرر انجام شوند، ممکن است این خطر را بیشتر کنند.
• اضافه وزن باعث می‌شود فرد بیشتر مستعد ابتلا به دیسک کمر باشد و احتمال این که بیمارانی که جراحی میکرو‌دیسککتومی را انجام داده‌اند مجددا در همان ناحیه دچار دیسک کمر شوند را 12 برابر بیشتر می‌کند. کارشناسان بر این باورند که اضافه وزن فشار وارده بر مهره‌های کمری را افزایش داده و باعث می‌شود افراد چاق بیشتر مستعد ابتلا به دیسک کمر باشند.
• مصرف دخانیات. نیکوتین جریان خون را در دیسک‌های ستون فقرات محدود کرده و در نتیجه سرعت تخریب دیسک را افزایش داده و در روند بهبودی اختلال ایجاد می‌کند. دیسکی که دچار دژنراسیون شده انعطاف پذیری کمتری دارد و احتمال پارگی یا ترک خوردن آن که منجر به فتق می‌شود بیشتر است. نتایج مطالعات پزشکی در مورد اینکه آیا افراد سیگاری بیشتر در معرض خطر عود دیسک کمر پس از عمل دیسککتومی هستند یا نه، متفاوتند.
• سابقه خانوادگی. نتایج مطالعات پزشکی حاکی از آنند که وراثت در دژنراسیون دیسک نقش دارد و دژنراسیون دیسک خطر ابتلا به دیسک کمر را افزایش می‌دهد. یک مطالعه گسترده نشان داده که سابقه خانوادگی دیسک کمر بهترین فاکتور برای پیش بینی احتمال ابتلا به دیسک کمر افراد در آینده است.

علائم دیسک کمر از خفیف تا شدید 

علائم رایج دیسک کمر خفیف و شدید عبارتند از:

• درد پا. درد پایی که به طور معمول از درد کمر بدتر است. اگر درد در امتداد مسیر عصب بزرگ سیاتیک تا پشت ساق پا کشیده شود، به آن سیاتیک یا رادیکولوپاتی گفته می‌شود.
• درد عصب مشهودترین علائم دیسک کمر است که معمولاً با عنوان درد عصبی در پا توصیف می‌شود، برای این درد ویژگی‌هایی مثل بسیار شدید، حاد، حالتی شبیه به جریان برق، ارجاعی یا تابشی یا تیز و نافذ عنوان می‌شود.
• تغییر محل علائم. بسته به متغیرهایی مانند محل دیسک کمر و میزان فتق دیسک، علائم ممکن است در کمر، باسن، جلو یا عقب ران، ساق پا، پاایین پا و یا در انگشتان پا احساس شود و معمولاً فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند.
• علائم عصبی. فرد ممکن است در ساق پا، پا و یا انگشتان پای خود دچار بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن ( خواب رفتگی)، احساس ضعف و یا احساس خارش یا سوزش شود.
• افتادگی پا. علائم عصبی ناشی از دیسک کمر ممکن است شامل مشکل در بلند کردن پا از زمین در هنگام راه رفتن یا ایستادن روی پنجه پا بشود، وضعیتی که به افتادگی پا معروف است.
• درد پایین کمر. ممکن است فرد کمردرد هم داشته باشد، اما نه همیشه. درد کمر ممکن است به صورت دردی خفیف یا ضربان دار توصیف شده و ممکن است با خشکی کمر هم همراه باشد. اگر دیسک کمر منجر به اسپاسم عضلات کمر شود، درد ممکن است تا حدودی با روش‌هایی مثل استراحت یکی دو روز محدود، استفاده از یخ یا گرما، نشستن روی یک صندلی دارای پشتی متحرک (supported recliner) و یا طاق باز خوابیدن به پشت در حالی که بالشی زیر زانوها قرار گرفته است، تسکین یابد.
• دردی که با حرکت کردن بدتر می‌شود. دردی که ممکن است پس از ایستادن یا نشستن به مدت طولانی، یا بعد از راه رفتن حتی در مسافت‌های کوتاه ایجاد شود و حتی یک خنده، عطسه یا هر عمل ناگهانی دیگر نیز ممکن است آن را تشدید کند.
• دردی که با خم شدن به جلو بدتر می‌شود. در بسیاری از بیماران درد پا با قرار گرفتن در موقعیت‌های بدنی مانند قوز کردن یا خم شدن به جلو روی صندلی، یا خم شدن به جلو از ناحیه کمر، بطور قابل توجهی بدتر می‌شود.
• شروع ناگهانی. درد دیسک کمر معمولاً به شکل ناگهانی شروع می‌شود و حتی ممکن است اصلا نتوانیم تشخیص دهیم چه اتفاق یا کاری باعث آن شده است.

علائم دیسک کمر معمولاً در صورت گسترده بودن فتق دیسک شدیدتر هستند. اگر فتق دیسک عصب را درگیر نکند، درد ممکن است ملایم‌تر بوده و محدود به ناحیه کمر باشد. کمر درد و پا دردی که برای چند روز فرد را درگیر کرده و بعد برطرف می‌شود، اولین نشانه وجود دیسک کمر است.

دیسک کمر ممکن است علائم دیگری هم داشته باشد که در اینجا ذکر نشده‌اند. اگر در مورد بعضی علائم نگران هستید، لطفاً در این خصوص با پزشک خود مشورت کنید.

نحوه تشخیص دیسک کمر 

• پزشک برای تشخیص دیسک کمر خفیف و شدید، سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و معاینه بدنی انجام می‌دهد. اگر این بررسی‌ها حاکی از ابتلای بیمار به دیسک کمر باشند، احتمالاً نیازی به انجام آزمایشات تشخیصی دیگر نیست.
• اگر پزشک به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد، یا پس از 4 هفته درمان نتیجه نداده باشد ، ممکن است لازم باشد
• ام آر ای یا سی تی اسکن انجام شود.
• تصویربرداری با  اشعه ایکس معمولاً نه مفید است و نه به آن نیازی هست. اما اگر سوابق پزشکی و معاینه بدنی بیمار وضعیت جدی‌تری را نشان دهند (مثل تومور، عفونت، شکستگی یا آسیب عصبی شدید)، یا اگر درد پا و سایر علائم بعد از 4 هفته درمان غیر جراحی بهتر نشود، پزشک ممکن است تصویربرداری با اشعه ایکس را تجویز کند.
• ممکن است برای رد سایر مشکلات تست‌های دیگری مانند آزمایش خون، الکترومیوگرام ، میلوگرام دیسکوگرافی و آزمایش بلوک عصبی نیز انجام شوند.

دیسک کمر چگونه درمان می‌شود؟

در بیشتر موارد دیسک کمر خفیف، علائم  خود خود، طی شش هفته برطرف می‌شوند ، بنابراین اغلب به بیماران توصیه می‌شود که درمان را با روش‌های غیر جراحی شروع کنند. با این حال، روند درمان ممکن است با توجه به ماهیت و شدت علائم متفاوت باشد.

کنترل اولیه درد در دیسک کمر خفیف

در هنگام بروز علائم، مدیریت  درد شدید، فوری‌ترین کاری است که باید انجام شود. روش‌های اولیه کنترل درد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• استفاده از یخ. استفاده از یخ یا سرما درمانی ممکن است در کاهش التهاب اولیه و اسپاسم عضلانی مرتبط با دیسک کمر مفید باشد. ماساژ با یخ نیز ممکن است کمک کند. استفاده از یخ در 48 ساعت اول پس از شروع کمردرد موثر است.
• داروهای مسکن. پزشک ممکن است برای درمان درد و التهاب ، به بیمار توصیه کند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) بدون نسخه‌ای مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن مصرف کند.
• داروهای شل کننده عضله. ممکن است همراه با دیسک کمر اسپاسم عضلانی هم وجود داشته باشد. داروهای تجویزی شل کننده عضله می‌توانند اسپاسم دردناک عضلات را تسکین دهند.
• گرما درمانی. استفاده از گرما، از بعد از 48 ساعت اول شروع علائم، می‌تواند باعث تسکین درد اسپاسم عضلانی شود. پدهای گرمایی، کمپرس گرم و برچسب‌های حرارتی همه گزینه‌های خوبی هستند. گرمای همراه با رطوبت، مانند حمام گرم ، ممکن است بهتر هم باشد.
• استراحت در رختخواب برای درد شدید بهتر است به یکی دو روز محدود شود، زیرا استراحت طولانی منجر به خشکی و درد بیشتر خواهد شد. بعد از این مدت توصیه می‌شود بیمار فعالیت‌هایی سبک و حرکات تمرینی مکرر را در صورت لزوم با استراحت کردن در فواصل بین آن‌ها انجام دهد. البته فرد باید از بلند کردن اشیاء سنگین و انجام ورزش‌های پرفشار خودداری کند.

روش‌های درمانی برای دیسک کمر شدید 

روش‌های درمانی دیگری که اغلب باعث تسکین طولانی‌تر درد می‌شوند عبارتند از:

• فیزیوتراپی یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمان در زمینه‌ی بیماری‌های عضلانی می‌باشد. متخصص فیزیوتراپی، برای افزایش توان بخشی، حرکات کششی و تمرینات هدفمند، روشهای ایمن‌تر برای انجام فعالیتهای عادی، مانند بلند کردن و راه رفتن را به بیمار آموزش می‌دهد. و یا نوع خاصی از بریس طبی کمر را، برای مدت زمان مشخصی تجویز می‌کند.

استفاده از لیزر تراپی، شاک ویو و یا آلتراسوندر کاهش درد و التهاب ناشی از دیسک کمر شدید نیز موثر است. فیزیوتراپی در درمان دیسک کمر و پیشگیری از بدتر شدن وضعیت درد و ستون فقرات موثر است. حتی برای موارد شدیتر دیسک کمر، پس از جراحی برای بیمار جلسات درمانی فیزیوتراپی توصیه می‌شود.

• درمان‌های دستی ستون فقرات که توسط متخصصان کایروپرکتیک یا استئوپات انجام می‌شوند نیز ممکن است درد را تسکین داده و باعث بهبودی شوند.
• در طب سوزنی از سوزن‌های بسیار نازکی استفاده می شود که آن‌ها را نزدیک ناحیه درد وارد پوست می‌کنند.
• رفتار درمانی شناختی نیز می‌تواند در مدیریت درد سیاتیک مفید باشد. این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا رفتارهای مخرب و ناسازگار خود را کنترل و تغییر دهند. برای این درمان یک درمانگر در جلسات حضوری (یا آنلاین) به بیمار کمک می‌کند. درمانگر ممکن است تکنیک‌هایی مانند مراقبه آگاهانه و تجسم را نیز برای کاهش درد به بیمار آموزش دهد.
• ماساژ درمانی می‌تواند با افزایش گردش خون، شل کردن عضلات و آزادسازی مسکن‌های طبیعی بدن، یعنی آندورفین‌ها، باعث تسکین کمر درد شود.
• تزریق اپیدورال داروهای استروئیدی در بعضی موارد ممکن است باعث تسکین درد شود. هدف از تزریق اپیدورال استروئید آن است که درد به اندازه‌ای تسکین یابد که بیمار بتواند روند توانبخشی خود را پیش ببرد. اثرات تزریق اپیدورال استروئید متفاوت بوده و تسکین درد ناشی از آن موقتی است.
• تزریق اوزون : اوزون تراپی رویکردی جدید در درمان دیسک کمر می‌باشد. این تراپی، ترکیبی از شکل فعال اتم اکسیژن با گاز اوزون است. تزریق اوزون به صورت‌های مختلف بدون خطر و عارضه برای بیمار انجام می‌شود.
• پی ار پی: در برخی از بیماران تزریق پی ارپی در قسمت آسیب دیده‌ دیسک کمر، تاثیر قابل مشاهده‌ای در کاهش میزان درد شدید بیمار داشته داشت. تزریق پی ار پی یا همان پلاسمای غنی، از خون خود بیمار است که طی فرایندهایی، پلاکت‌های خون بیمار جداسازی و تزریق می‌شود.

آیا برای دیسک کمر شدید جراحی لازم است؟

اگر درد و سایر علائم دیسک کمر بعد از شش هفته همچنان ادامه داشته باشد، غالباً لازم است جراحی انجام شود. دیسک کمر شایعترین علت جراحی ستون فقرات در بزرگسالان در طول سال‌های اشتغال آن‌ها است.

• معمولاً برای دیسک کمر شدید جراحی‌های کم تهاجمی میکرو دیسککتومی و میکرودیسککتومی آندوسکوپیک توصیه می‌شوند. این جراحی‌ها فشار را از روی ریشه عصب برداشته و شرایط را برای التیام دیسک بهبود می‌بخشند.
• معمولاً فقط قسمت کوچکی از دیسک که روی ریشه عصب فشار وارد می‌کند برداشته می‌شود و بیشتر قسمت‌های دیگر دیسک سالم باقی می‌ماند.
• در میکرودیسکتومی از برش‌های جراحی کوچکی استفاده می‌شود. در جراحی میکرو دیسککتومی آندوسکوپی، ابزارهای جراحی از طریق یک یا چند لوله نازک وارد بدن می‌شوند تا اختلالات موجود در بافت‌های اطراف را به حداقل برسانند. ممکن است یک دوربین کوچک نیز از طریق این لوله‌ها وارد بدن کنند تا دید بهتری برای جراح فراهم شود.
• هر دو نوع جراحی معمولاً به صورت سرپایی و یا با یک شب اقامت در بیمارستان انجام می‌شود. بیشتر بیماران می‌توانند طی یک تا سه هفته بعد از عمل کار و برنامه‌های عادی خود را از سربگیرند.

برخی درمان‌های خانگی یا تغییراتی در سبک زندگی که به کنترل دیسک کمر کمک می‌کنند

انجام تغییرات زیر در سبک زندگی این روش‎ درمان‌های خانگی ممکن است به بیماران کمک کند تا بتوانند با علائم دردناک دیسک کمر خفیف و شدید خود کنار بیایید:

• برای استراحت وضعیت بدنی که در آن احساس راحتی می‌کنید را پیدا کنید. ممکن است ترجیح بدهید روی زمین دراز بکشید یا در تختخواب با تشکی نسبتا سفت در حالی که یک بالش کوچک زیر سر و یک بالش دیگر زیر زانویتان است بخوابید. یا ممکن است ترجیح بدهید به پهلو دراز بکشید و یک بالش بین زانوهایتان قرار دهید. در هر حال بهتر است برای مدتی طولانی در یک موقعیت نمانید.
• دوش آب گرم می‌تواند درد دیسک کمر خفیف درد را تسکین دهد.
• فعالیت‌های بدنی تمرینات ورزشی که پزشک یا متخصص فیزیوتراپیتان به شما توصیه می‌کند را انجام دهید. این کار به شما کمک می‌کند تا بتواند فعالیت‌های عادی خود را از سربرگیرید. تمرینات ثبات مرکزی به شما کمک می‌کنند تا عضلات تنه خود را قوی کنید تا بهتر بتوانند از کمرتان محافظت کنند.
• هر 2 تا 3 ساعت یکبار یک پیاده‌روی کوتاه (10 تا 20 دقیقه‌ای) روی یک سطح هموار (بدون شیب یا پله) انجام دهید. فقط به اندازه‌ای راه بروید که دچار درد نشوید بخصوص درد پا.