علت و درمان درد مچ پا

ساختار مفصل مچ پا بسیار پیچیده است و از سه استخوان نازک‌نی، درشت‌نی (دو استخوان پایینی مچ پا) و استخوان تالوس، که در بالای استخوان پاشنه قرار دارد، تشکیل شده است. این مفصل امکان حرکت پا به سمت بالا و پایین را فراهم می‌کند. مفصل ساب‌تالار که در زیر مفصل مچ پا قرار می‌گیرد، مسئول حرکت پا از سمتی به سمت دیگر است. این مفصل‌ها امکان انجام حرکات پیچیده مانند راه رفتن، دویدن و پریدن را بدون نیاز به تأمل برای انسان فراهم می‌کنند.
متأسفانه، ترک و یا شکستگی مفصل مچ پا به دلیل آسیب‌های ورزشی یا سقوط می‌تواند توانایی استفاده از این حرکات را از انسان سلب کند. این موضوع نشان می‌دهد که مفصل مچ پا در انجام فعالیت‌های روزمره بسیار اهمیت دارد.

علل اصلی درد مچ پا

می‌توان گفت که بیشترین علل درد مچ پا به چهار دستهٔ اصلی تقسیم می‌شوند: پارگی یا التهاب تاندون (بورسیت)، ناپایداری، ورم مفاصل و یا شکستگی.

بوریست تاندون آشیل

بوریست تاندون آشیل که تحت عنوان بورسیت رتروکالکانه نیز شناخته می‌شود، به دلیل التهاب و تورم بورس رتروکالکانه ایجاد می‌شود. بورس رتروکالکانه زیر تاندون آشیل و پشت پاشنه قرار می‌گیرد و گاهی با التهاب تاندون آشیل اشتباه گرفته می‌شود. علاوه بر بورسیت تاندون آشیل، فرم رایج دیگری از بورسیت در این ناحیه ایجاد می‌شود که تحت عنوان بورسیت زیرپوستی پاشنه شناخته می‌شود.

پیچ‌خوردگی مکرر مچ پا

رگ به رگ شدن مفصل مچ پا به دلیل پیچ‌خوردگی، عمدتاً شایع‌ترین آسیبی است که می‌تواند مفصل مچ پا را تحت تأثیر قرار دهد. این آسیب معمولاً رباط تالوفیبولار قدامی را متأثر می‌کند. اگر پیچ‌خوردگی در حالی رخ دهد که مفصل مچ پا در زاویه‌ای به سمت راست قرار داشته باشد، ممکن است رباط کالکانئوفیبولار نیز آسیب ببیند. علاوه بر این، در برخی موارد، فشار ناشی از پیچ‌خوردگی می‌تواند منجر به رگ به رگ شدن پا شود حتی زمانی که کف پا کمی خم شده باشد. همچنین، در بعضی موارد، رباط تالوفیبولار خلفی نیز ممکن است در اثر پیچ‌خوردگی آسیب ببیند.

درد تاندون آشیل

یکی از دلایل اصلی درد مچ پا، آسیب ناشی از استفادهٔ بیش‌ازحد از تاندون آشیل است. این عارضه تحت عنوان التهاب تاندون آشیل شناخته می‌شود و معمولاً از طریق درد و سوزش شدید صبحگاهی که با قرار گرفتن وزن بدن بر روی پا ایجاد می‌شود، تشخیص داده می‌شود. اکثر موارد التهاب تاندون آشیل به دلیل پارگی تاندون درنتیجهٔ یک پارگی جزئی ایجاد می‌شود. گاهی بیماری‌های مخربی مانند آرتریت نیز می‌توانند منجر به بروز این آسیب شوند.

آرتروز مچ پا

آرتروز مچ پا می‌تواند باعث تورم و درد شود و ممکن است به بورسیت پاشنه و یا التهاب تاندون آشیل نیز منجر شود.

ترک خوردن یا شکستن استخوان

ترک خوردن و یا شکستگی مچ پا معمولاً درد شدیدی را ایجاد خواهد کرد و باید در اسرع وقت مستقیماً توسط یک پزشک متخصص درمان شود

سندرم تونل تارسال

سندروم تونل تارسال زمانی اتفاق می‌افتد که اعصاب (اعصاب خلفی استخوان درشت‌نی) عبوری از روی مچ پا توسط رتیناکولوم فلکسور، نوار پهن فیبری اطراف نواحی داخلی مچ پا، تحت‌فشار قرار می‌گیرند. استراحت، استفاده از پاپوش‌هایی طبی، فیزیوتراپی و انجام جراحی برخی از شیوه‌های درمانی این عارضه به‌حساب می‌آیند.

علائم همراه

علاوه بر درد، آسیب وارد به مچ پا می‌تواند با تورم و کبودی نیز همراه باشد و افرادی که به آن دچار می‌شوند قادر به تحمل وزن بر روی مچ پای خود نیستند.

درصورتی‌که فرد قادر به تحمل وزن بر روی مچ پای خود نباشد و تورم یا قرمزی مشاهده و یا دردی متوسط تا شدید احساس شود، بهتر است فشاری به پا وارد نشده و در اسرع وقت برای دریافت درمانی مقتضی به پزشک مراجعه گردد.

روش‌های تشخیص

پزشک برای آغاز فرایند درمان، با انجام معایناتی از مچ پا و پرسش سؤالات مرتبط، اقدام خواهد کرد. به عنوان مثال، از بیمار سؤالاتی مانند آیا در حین راه رفتن یا انجام ورزش با این مشکل مواجه شده است یا آیا این مسئله بدون هیچ حادثه‌ای رخ داده است، خواهد پرسید. سپس، یک معاینه بصری و فیزیکی از بیمار انجام خواهد شد. در صورت وجود شبهه به شکستگی یا پیچ‌خوردگی، ممکن است درخواست تصویربرداری از بیمار با استفاده از اشعه ایکس صورت گیرد. در برخی موارد، نمونه‌برداری از مایعات مفصل مچ پا نیز انجام می‌شود تا وجود عفونت یا شرایط زمینه‌ای دیگر مورد بررسی قرار گیرد.

روش‌های درمانی

روش R.I.C.E

سریع‌ترین و رایج‌ترین درمان دردهای مچ پا و به‌ویژه رگ به رگ شدن، بهره‌گیری از تکنیک R.I.C.E است که شامل استراحت، یخ درمانی، کمپرس و بالا گرفتن پا می‌شود.

استراحت

بسته به‌ظاهر، عملکرد و درد مچ پا بهتر است از انجام فعالیت‌های ورزشی برای یک تا سه هفته خودداری شود.

بستن مچ پا

درصورتی‌که پارگی رباط وجود نداشته باشد و تورم فروکش کرده باشد، می‌توان مچ پا را بست و سپس فعالیت‌های روزانهٔ سبک را مجدداً از سر گرفت. بستن پا در افزایش ثبات و جلوگیری از کشش بیشتر رباط‌ها در هنگام پیشرفت روند بهبودی، بسیار مؤثر خواهد بود.

گچ گرفتن

درصورتی‌که رباط جانبی خارجی دچار پارگی شده باشد، معمولاً نیاز به گچ گرفتن خواهد بود. این گچ برای 10 هفته باقی خواهد ماند و ممکن است از یک نگه‌دارندهٔ پاشنهٔ پا در هنگام راه رفتن استفاده شود.

استفاده از پاپوش‌های طبی

ممکن است یک راهکار سادهٔ دیگر، استفاده از کفی و کفش‌های طبی باشد. استفاده از کفی طبی بهتر از تخته پاشنه است، زیرا در این حالت نیروی حاصل از پیچ‌خوردگی به‌تمامی پا وارد می‌شود. به خاطر داشته باشید که اگر تکیه‌گاهی از کفی طبی در زیر قوس پا احساس نشود، احتمالاً استفاده از کفی تأثیری نخواهد داشت.

دارودرمانی

استفاده از داروهای بدون نسخه و یا تجویزی پزشک در تسکین درد بسیار مؤثر خواهد بود، این داروها عبارت‌اند از:

• استامینوفن‌ها مانند تیلنول
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) از قبیل ایبوپروفن‌هایی مانند ادویل یا موترین و ناپروکسن‌هایی مانند اِلو.
• آسپرین‌ها (به‌عنوان یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی) از قبیل بایر یا بافرین.

تزریق پی‌آرپی (PRP)

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)، فراورده‌ای خونی است که از خون بیمار تهیه می‌شود و حاوی غلظت بالایی از پلاکت‌ها و فاکتورهای رشد است. این فاکتورهای رشد فرایند بهبود بیمار را سرعت می‌بخشند. عمل تزریق PRP برای درمان آسیب‌های وارد آمده به استخوان‌ها، غضروف، رباط‌ها، تاندون‌ها و همچنین آرتروز مورداستفاده قرار می‌گیرد. از این روش برای درمان آسیب‌های تاندونی و رباطی نواحی اطراف پا و مچ پا، مانند التهابات پلانتار فاسیا و تاندون آشیل و صدمات رباط مچ پا، استفاده می‌شود.

تزریق گاز اوزون

تکنیک اوزون تراپی از طریق افزایش میزان اکسیژن‌رسانی به بافت همبند مچ پا عمل می‌کند. معمولاً نواحی آسیب‌دیده دچار کاهش سطح اکسیژن می‌شوند که به تبع آن میزان جریان خون در این نواحی کاهش می‌یابد و همین امر منجر به کاهش سرعت روند بهبودی خواهد شد. با بهره‌گیری از تکنیک اوزون تراپی جریان خون و میزان اکسیژن افزایش می‌یابد که درنتیجهٔ آن، سلول‌های بنیادی قادر خواهند بود با سرعت بیشتری رشد کنند و فرایند طبیعی بهبود نواحی دردناک اطراف پا و مچ پا با شتاب بیشتری طی می‌شود.

فیزیوتراپی

تکنیک‌ها و روش‌های درمانی فیزیوتراپی از قبیل التراسوند تراپی، الکتروتراپی، ماساژ درمانی، مگنت تراپی و شاک‌ویو درمانی در بهبود این عارضه بسیار مؤثر خواهند بود، لیکن باید توجه داشت که این شیوهٔ درمانی پس از سایر تکنیک‌های درمانی مانند استفاده از کمپرش سرد، گرما درمانی و انجام حرکات ورزشی فعال، انجام شود.

درمان با استفاده از لیزر سرد

درمان با استفاده از لیزر سرد، روش درمانی نسبتاً جدیدی است که در کاهش درد، کرختی و ضعف بیمارانی که از دردهای شدید و مزمن و بی‌حسی و رادیکولوپاتی (درد، بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن و علائم دیگری که در اثر تحت‌فشار گرفتن رشتهٔ عصبی نخاعی در بازوها، پاها و دست‌ها احساس می‌شود) رنج می‌برند، بسیار مؤثر است.

شاک‌ویو تراپی

امروزه تکنیک شاک‌ویو تراپی از خارج از بدن (ESWT)، روش جایگزینی است که برای درمان بسیاری از اختلالات استخوانی و بافت نرم پا و مچ پا مورداستفاده قرار می‌گیرد. احتمالاً این تکنیک، بهترین شیوهٔ درمان دردهای مزمن و یا تندینوپسی‌های تاندون آشیل به حساب می‌آید. در این روش، امواجی که از طریق یک پالس متمرکز ایجاد می‌شوند، ناحیهٔ دردناک را هدف قرار می‌دهند و از طریق کاهش تعداد رشته‌های عصبی انتقال دهندهٔ درد، به تسکین درد کمک می‌کنند. علاوه بر این، این شیوهٔ درمانی در سرعت بخشیدن به روند بهبودی بافت و افزایش شکل‌گیری سلول‌های خونی جدید نیز مؤثر خواهد بود.

روش‌های درمانی کایروپرکتیک

کایروپرکتیک ترکیبی از ماساژ (درمان دستی) و تمرینات حرکتی است. استفاده از این تکنیک درمانی برای درمان دردهای مچ پا، به روند طبیعی بهبود بدن کمک می‌کند. در حقیقت اساس درمان‌های کایروپرکتیک بر اصلاح اختلالات مفاصل استخوانی و رباط‌ها و تاندون‌های پیرامون آن تکیه دارد. پس از اصلاح و بازگرداندن مفصل به موقعیت اصلی خود، فشار دردآور وارد بر اعصاب مفصل، برداشته خواهد شد و درد تسکین می‌یابد. این درمان، امکان بهبود را برای بدن فراهم می‌آورد و توان حرکتی آن را افزایش می‌دهد.

ورزش‌هایی برای تسکین درد مچ پا

در روزهای نخست بهتر است با تمریناتی فعال و سبک آغاز شود و بیمار باید مچ پا و پای خود را در تمام محدوده‌های طبیعی حرکتی درگیر کند. برطرف شدن تورم، افزایش قوام عضلانی و جلوگیری از چسبندگی و التهاب از نتایج تکرار این حرکات خواهد بود.

پیشگیری

گرم کردن بدن قبل از انجام حرکات و فعالیت‌های ورزشی، احتمال وقوع صدمات مچ پا را کاهش می‌دهد. پوشیدن کفش‌هایی مناسب و خودداری از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند در جلوگیری از بروز آسیب‌های مچ پا بسیار مؤثر خواهد بود.

درصورتی‌که شما نیز از صدمات مچ پا رنج می‌برید، استراحت و پیروی از دستورالعمل‌های درمانی پزشک می‌تواند به بهبود هر چه سریع‌تر شما کمک کند.