فیزیوتراپی و مراقبت های پس از جراحی تعویض مفصل زانو

استخوان دنبالچه یا استخوان کوکسیکس، قسمت پایینی ترین ستون فقرات است و به عنوان استخوان کوکسیکس در پزشکی شناخته می‌شود. درد دنبالچه، که به طور عامیانه به عنوان “کوکسیدنی” نیز شناخته می‌شود، دردی محدود به اطراف استخوان دنبالچه است که به خصوص هنگام نشستن یا انجام فعالیتی که فشاری به پایین ستون فقرات وارد می‌کند، تشدید می‌شود. این مشکل در بین زنان بیشتر از مردان رایج است و معمولاً ناشی از ضربه یا فشار زیاد به استخوان دنبالچه یا مناطق اطراف آن است. به عنوان مثال، سقوط با برخورد کمر به زمین یا زایمان طبیعی ممکن است باعث درد دنبالچه شود. در موارد نادرتر، عفونت یا تومور هم می‌توانند عامل درد استخوان دنبالچه باشند. این مقاله به صورت جامع‌تری به بررسی درد دنبالچه، تشخیص علت آن و روش‌های درمان غیرجراحی آن می‌پردازد.

بلافاصله پس از عمل جراحی

پس از جراحی تعویض مفصل زانو، بیمار احتمالاً 2 تا 3 روز در بیمارستان بستری می‌شود. به اکثر بیماران گفته می‌شود که می‌توانند، در هنگام ایستادن، وزن خود را تا اندازه‌ای که باعث درد نشود، روی پای جراحی‌شده بیندازند. در طول زمان بستری، فیزیوتراپیست آموزش‌هایی را به بیمار ارائه می‌دهد. این آموزش‌ها عبارت‌اند از:

• آموزش نحوه راه رفتن با واکر یا چوب زیر بغل
• آموزش شیوه بالا رفتن و پایین آمدن از تخت یا صندلی
• کمک به استمرار انجام تمرین‌های تقویت و انعطاف‌پذیری تعلیم داده‌شده به بیمار پیش از جراحی

بهبودی

 بیمار گاهی در این مرحله با یک چوب زیر بغل یا عصا راه می‌رود. فیزیوتراپیست تمرینات دامنه حرکتی، تمرینات گام‌به‌گام تقویت عضله، آموزش تعادل و آگاهی بدن، و فعالیت‌های دلخواه بیمار را متناسب با شرایط وی برنامه‌ریزی می‌کند.

تمرینات ورزشی منظم پس از جراحی تعويض مفصل زانو

در حالت مطلوب، شما باید پس از جراحی، به‌طور روزانه و هر روز دو تا سه مرتبه تمرينات ورزشی را انجام دهید. هر تمرين باید 10 بار انجام شود. در صورت عدم بروز درد و راحتی، هر هفته 5 بار به تعداد دفعات تکرار تمرینات اضافه کنید تا درنهایت به 20 تکرار برسید:

• هفته اول: 10 تکرار
•  دو هفته: 15 تکرار
•  هفته سوم: 20 تکرار
  دستورات خاص ارائه‌شده توسط جراح، درمانگر يا پرستار را دنبال كنيد. برای راحتی بيشتر، تمرينات را در حالت خوابيده انجام دهيد. تخت شما يك مكان عالی برای انجام تمرينات است.

• دایره‌ها و پمپ‌های مچ پا

هر دو مچ پا را به‌طرف بالا به‌گونه‌ای خم کنید که نوک انگشتان پا به سمت خودتان باشد، سپس هر دو مچ را رو به پایین به شکلی خم کنید که این بار پنجه دور از شما باشد. ضمناً پا را در جهت عقربه‌های ساعت و خلاف آن در حالی بچرخانید که نوک پنجه رو به بالا باشد.

• منقبض کردن ران (حرکت عضلات چهار سر )

عضلات جلوی ران را با فشار دادن پشت زانو به تخت منقبض کنید. این حالت را 5 ثانیه حفظ کنید و سپس استراحت کنید. حرکت را با پای مخالف تکرار کنید.

• لغزاندن پاشنه پا (خم کردن مفصل ران و زانو)

مفصل ران و زانو را با لغزاندن پاشنه به سمت باسن خم کنید. پاشنه را از روی تخت بلند نکنید. پاشنه را به‌آرامی به حالت اول برگردانید.کاسه زانو را حین انجام حرکت رو به بالا نگه‌دارید. می‌توانید برای سرخوردن بهتر پاشنه ملحفه‌ای را روی تخت پهن کنید. حرکت را با پای مخالف تکرار کنید.

• لغزاندن پا (چرخش رو به بیرون و چرخش روبه‌داخل)

پای خود را به سمت بیرون در حالتی بلغزانید که کاسه زانو رو به بالا باشد. پا را به حالت اول برگردانید. برای سرخوردن راحت‌تر پا می‌توانید  ملحفه‌ای را روی تخت پهن کنید. حرکت را با پای مخالف تکرار کنید.

• ضربه در حالت خوابیده (قوس کوتاه عضلات چهار سر)‌

به پشت دراز بکشید و یک قوطی قهوه به وزن 1.5 کیلوگرم یا یک پتوی لوله شده را زیر زانو قرار دهید. زانو را صاف کنید. 5 ثانیه در این حالت بمانید. به آهستگی پا را پایین بگذارید و استراحت کنید. پشت زانو باید در تمام مدت تمرین روی قوطی یا پتو بماند. حرکت را با پای مخالف تکرار کنید.

• بلند کردن پا به‌صورت صاف

روی تخت دراز بکشید. یکی از پاها را در حالی‌که کف پا روی تخت قرار دارد، خم کنید. پای مخالف را با زانوی صاف ( در حدود 30 سانتی‌متر)‌ بالا ببرید. 5 ثانیه در این حالت بمانید. پا را به آهستگی پایین بیاورید و استراحت کنید. حرکت را با پای مخالف تکرار کنید.

• خم کردن زانو (خم کردن زانو در حالت نشسته)

روی صندلی بنشینید. تا حد امکان زانو را رو به عقب خم کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید. به حالت اول برگردید و استراحت کنید. این حرکت را 5 بار انجام دهید.

• کشش طولانی‌مدت زانو

روی یک صندلی بنشینید. زانو را تا جایی‌که می‌توانید رو به عقب خم کنید. به‌منظور افزایش کشش، بدن را به سمت جلو بکشید. 30 تا 60 ثانیه در این حالت بمانید.

• ضربه زدن در حالت نشسته (قوس بلند عضلات چهار سر)‌

لطفاً روی یک صندلی سخت بنشینید. پای خود را بلند کنید و زانو را به حداکثر میزان صاف کنید. تلاش کنید تا سطح زانویتان را ثابت نگه‌دارید، مثل اینکه یک سینی را روی پا خود قرار داده‌اید. در این حالت، حدود 5 ثانیه بمانید. سپس به آرامی پا را به سمت پایین بیاورید و یک دوره استراحت داشته باشید. سپس به حالت اول برگردید و همین حرکت را با پا دیگر تکرار کنید.

• کشش زانو در حالت صاف

حرکت تقویت زانوی جراحی‌شده را  به مدت 10 دقیقه انجام دهید. روی یک صندلی سفت بنشینید و پاشنه پا را روی یک صندلی دیگر، یا یک چهارپایه، در مقابل‌ خود بگذارید. در این حالت باید کششی را در پشت زانو احساس کنید. به‌علاوه می‌توانید منقبض کردن ران را نیز در این حالت انجام دهید تا میزان کشش بیشتر شود.

• آویزان کردن یا تاب دادن زانو

روی تخت به‌گونه‌ای بنشینید که پا به زمین نرسد. اجازه دهید زانوها خم شوند. پای جراحی‌شده را به جلو و عقب تا جایی تاب دهید که احساس برگشت ملایمی داشته باشید. این حرکت را 2 تا 3 دقیقه انجام دهید.

حرکت غیر فعال مداوم پس از جراحی تعویض مفصل زانو

سی پی ام، که حرکت غیر فعال مداوم نیز نامیده می‌شود، دستگاهی است که مفصل زانو را به‌آرامی خم و راست می‌کند. دستگاه سی پی ام به‌منظور خم کردن آرام زانو پس از عمل جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایده اولیه این بود که سی پی ام حرکت و سایر عملکردهای زانو پس از جراحی تعویض مفصل زانو را بهبود بخشیده و  مشکل خشکی زانو را برطرف می‌کند. با قرار دادن زانو در این دستگاه بلافاصله پس از جراحی، از ایجاد  اسکار ممانعت شده و دغدغه خشکی زانو از بین می‌رود.

روش‌های مدیریت درد

اولتراسوند

اولتراسوند از امواج صوتی با فرکانس بالا برای نفوذ به بافت سطحی و عمیق به‌منظور تسکین درد استفاده می‌کند، قابلیت کشش بافت را بهبود بخشیده، و گردش خون موضعی را افزایش می‌دهد. اولتراسوند می‌تواند اثرات حرارتی و غیرحرارتی ایجاد نماید، که بسته به موقعیت بیمار انتخاب می‌شود.

لیزر درمانی سطح پایین

لیزردرمانی سطح پایین همراه با دیگر تکنیک‌های درمانی و تمرینات ورزشی در تسکین درد، نحوه عملکرد و فعالیت زانو پس از عمل تعویض مفصل زانو مؤثر است. فوتون‌های ساطع‌شده از  پرتو لیزر بهبود بافت را تسریع بخشیده و با ترمیم پارگی‌های ریز تاندونی به تحریک رشد سلول کمک می‌کند. بهبود در گردش خون و اکسیژن‌رسانی به بافت حاصل از درمان نه‌تنها موجب کاهش التهاب می‌گردد، بلکه قدرت تاندون را نیز افزایش می‌دهد.

تحریک الکتریکی عصب TENS

تحریک الکتریکی عصب یکی از برنامه‌های مدیریت درد است که به‌طور رایج پس از جراحی تعویض مفصل زانو و لگن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این برنامه با بهره‌گیری از تحریک الکتریکی طراحی‌شده برای کمک به پیشگیری از ارسال سیگنال‌های درد به مغز، از ایجاد احساس درد ممانعت می‌کند.