درمان آرتروز زانو (ساییدگی مفصل زانو) با طب فیزیکی و حرکات اصلاحی

بسیاری از افراد در میانسالی یا پیری دچار آرتروز زانو می‌شوند. آرتروز یک بیماری شایع است که ممکن است در هر یک از مفاصل بدن ایجاد شود. اما این بیماری اغلب در مفاصلی مانند زانو که وزن بدن را تحمل می‌کنند، ایجاد می‌شود. ابتلا به آرتروز می‌تواند تا حدی آزاردهنده باشد که در انجام فعالیت‌های روزانه‌ی فرد اختلال ایجاد کند. از آنجایی که بیماری آرتروز با گذشت زمان به تدریج بدتر می‌شود، بسیار اهمیت دارد که هرچه زودتر برای درمان آن اقدام کنید.
هر چه قدر درمان آرتروز را زودتر شروع کنید احتمال آن که بتوانید تاثیر مخرب آن را بر زندگی خود را کاهش دهید بیشتر است. هرچند هیچ درمان قطعی و کاملی برای آرتروز وجودندارد که بتواند این بیماری را متوقف کند، اما با استفاده از روش‌های بسیاری می‌توان درد ناشی از آرتروز را تسکین داد و بیماری را به نحوی کنترل نمود که شخص بتواند به فعالیت‌های خود ادامه دهد. با این حال در صورتی که درد زانوی شما با سایر روش‌های درمانی خوب نشده و این درد تا حدی شدید شده است که موجب ناتوانی شما شده است، پزشک احتمالا انجام جراحی را برای شما تجویز خواهد کرد. انحراف زانو زمانی ایجاد می‌شود که استخوان‌های زانو و ساق پا در یک خط مستقیم قرار نگرفته باشند این حالت می‌تواند باعث تحمیل فشار مضاعفی بر قسمت داخلی زانو (مدیال) و قسمت خارجی آن (لترال) شود. عمل استئوتومی عملی است که در آن استخوان تیبیال یا استخوان فیمورال به کمک جراحی اصلاح شده و در محل مناسب قرار داده می‌شوند (شکستگی کنترل‌شده)؛ بنابراین در درمان انحراف زانو وزن بدن بیمار از روی قسمت تحت تأثیر آرتروز برداشته شده و به غضروف‌های سالم که تحت تأثیر آرتروز نیستند منتقل می‌شود.

آرتروز زانو چگونه ایجاد می‌شود؟

---

آرتروز زانو ناشی از فرسایش و ساییدگی غضروف داخل مفصل زانو است که با گذشت زمان ایجاد می‌شود. فرسایش غضروف منجر به آسیب و سایش سطح آن می‌شود، که به صورت زبر و خشن تغییر می‌کند، و همچنین فضای حفاظتی بین استخوان‌های مفصل زانو کاهش می‌یابد. به علاوه، به دلیل تلاش بدن برای جبران آسیب غضروفی، استخوان‌ها ممکن است شروع به رشد کنند و خارهای استخوانی در سطح مفصل ظاهر شوند. ساییدگی زانو یک بیماری پیشرونده است و در طول زمان درد آن تشدید می‌شود. علت دقیق بروز آرتروز زانو مشخص نیست، اما برخی عوامل خاص می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، از جمله: بالا رفتن سن، وجود سابقه خانوادگی در مبتلایان به آرتروز و چاقی مفرط.

علت ابتلا به آرتروز زانو چیست؟

---

فرسایش غضروف مفصلی و ساییدگی آن، اصلی‌ترین و مهم‌ترین علت بروز آرتروز است. حالا سوال اینجاست که چه عامل یا عواملی موجب فرسایش غضروف مفصلی می‌شوند. برخی از عوامل مرتبط با این موضوع عبارتند از:

• داشتن سابقه‌ی آسیب دیدگی زانو
• کشیدگی یا پارگی تاندونها به دفعات مکرر
• آسیب‌هایی مانند شکستگی استخوان‌ها، پارگی رباط‌ها و پارگی مینیسک که می‌توانند راستای صحیح قرارگیری استخوان‌های پارا تغییر داده و موجب سایش بیشتر در مفصل شوند.
• عوامل ژنتیکی که موجب می‌شوند برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آرتروز زانو باشند.
• چاقی مفرط و اضافه وزن که موجب افزایش خطر ابتلا به آرتروز زانو می‌شود.
• مشکلات مربوط به استخوان ساکوندرئال (استخوانی که در زیر غضروف زانو قرار دارد).

علائم ابتلا به آرتروز زانو چیست؟

---

آرتروز زانو اغلب به تدریج ایجاد می‌شود و طی یک دوره‌ی چندین ساله پیشرفت می‌کند. علائم اصلی و اولیه‌ی آرتروز عبارتند از:

• درد زانو: این درد می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد.
• خشکی مفصل زانو
• محدودیت دامنه‌ی حرکتی زانو. شما نمی‌توانید زانوی خود را در حد نرمال خم کنید.
• تورم و التهاب موضعی زانو

درد ناشی از آرتروز زانو اغلب بعد از انجام فعالیت، خصوصا فعالیت‌هایی که به زانو فشار می‌آورند، بیشتر می‌شود. خشکی و بی حرکتی مفصل زانو نیز اغلب بعد از نشستن برای مدت زمان طولانی بدتر می‌شود. با پیشرفت تدریجی آرتروز زاتو، علائم آن نیز به تدریج شدیدتر می‌شوند. در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است درد ناشی از آرتروز به جای آن که دوره‌ای باشد و یا تنها در زمان وارد کردن وزن بر روی زانو حس شود، به صورت دائمی خواهد بود.

آرتروز زانو چگونه تشخیص داده می شود؟

---

برای تشخیص دقیق آرتروز زانو و بررسی احتمال ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات مرتبط، پزشک شما روش‌های مختلفی را به کار می‌برد. ابتدا، پزشک به شرح حال شما گوش می‌دهد و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند. سپس شما را معاینه می‌کند، جایی که شما را بررسی می‌کند و علائم و نشانه‌های مرتبط با آرتروز زانو را بررسی می‌کند.

در ادامه، پزشک ممکن است رادیوگرافی زانو را تجویز کند. رادیوگرافی زانو یک بخش مهم از روند تشخیص آرتروز زانو است. این فرایند به پزشک کمک می‌کند تا کاهش فضای بین استخوان‌ها در مفصل زانو را مشاهده کند و به دنبال علل دیگر درد زانو بگردد. تصاویر رادیوگرافی زانو می‌توانند اطلاعات مهمی را ارائه دهند و به پزشک در تشخیص و بررسی وضعیت آرتروز زانو کمک می‌کنند.

در صورتی که نیاز به تصویر برداری‌های دقیق‌تر باشد، انجام عکسبرداری MRI تجویز می‌شود. جراحی آرتروسکوپی زانو نیز راه دیگری برای دیدن وضعیت داخلی مفصل زانو است.

روش‌های درمان آرتروز زانو چیست؟

---

هدف ما از درمان آرتروز زانو  در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر پورقاسمیان کاهش درد و برگشت کارایی و فعالیت به زانو است. شما زمانی بهترین و بیشترین نتیجه را از برنامه‌ی درمانی خود خواهید گرفت که مشکل آرتروز زانوی شما در مراحل اولیه، تشخیص داده شده و برنامه‌ی درمانی شما آغاز شود. در صورت اقدام به موقع در مراحل اولیه‌ی آرتروز زانو، اغلب بیماران می‌توانند آرتروز خفیف یا متوسط خود را به طور موفقیت آمیزی کنترل کنند.

همانطور که گفته شد، آرتروز زانو به طور کامل و قطعی درمان نمی‌شود، اما راه‌های مختلفی برای کنترل آن و درمان علائم ناشی از آن وجود دارد:

دارو درمانی: در مراحل اولیه داروهای تجویزی شامل مواردی مانند استامینوفن می‌شود که به کنترل درد بسیار کمک می‌کند. البته در برخی افراد، داروهای NSAID (داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی) یا Celebrex (مهارکننده‌های انتخابی COX2) در تسکین درد موثرتر هستند. برای بیمارانی که درد شدیدتری دارند، داروهای مسکن قوی‌تری تجویز می‌شوند داروهای مسکن موضعی (پمادها) هم در تسکین درد موثرند.

تزریق: تزریق استروئید یا ژل در داخل مفصل

مگنت‌تراپی: مگنت‌تراپی یکی از روش‌های درمانی جایگزین و بسیار پرکاربرد برای آرتروز زانو است، که کارایی درمانی بسیار بالایی دارد. در هنگام استفاده از این روش درمانی، شدت میدان مغناطیسی اعمال شده با توجه به ارگانی که تحت درمان است، تنظیم می‌شود. امواج مغناطیسی با فرکانس پایین موجب مغناطیسی شدن بافت‌های بدن، تنظیم جریان خون و افزایش گردش خون در ناحیه مورد نظر می‌شوند.این تاثیرات بدین دلیل ایجاد می‌شود که گلبول‌های قرمز خون، درواقع یک ترکیب شیمیایی تشکیل شده از اتم‌های آهن هستند و این اتم‌ها تحت تاثیر امواج مغناطیسی قرارگرفته و در هنگام اعمال میدان مغناطیسی در جهت خطوط میدان حرکت می‌کنند.

لیزرتراپی: دستگاه‌های پیشرفته‌ی لیزر می‌توانند در درمان ارتروز زانو موثر باشند. امروزه لیزردرمانی به یکی از موثرترین روش‌های درمانی آرتروز زانو تبدیل شده است. بسته به این که بیماری شما تا چه مرحله‌ای پیشرفت کرده است شما به 10 الی 30 جلسه‌ی لیزردرمانی نیاز خواهید داشت که هر جلسه بین 10 تا 15 دقیقه طول می‌کشد.
این پروسه‌ی درمانی باید به صورت منظم و طور میانگین، 4 الی 5 بار در سال تکرار شود. تاثیر لیزر بر بافت‌های آسیب دیده موجب تشکیل مویرگ‌های جدید، افزایش جریان خون و در نتیجه تسریع روند بازسازی بافت می‌شود. این روش درمانی می‌تواند روند فرسایش مفصل را، حتی در پیشرفته‌ترین مراحل بیماری، متوقف کند.

PRP: در روش پی آر پی (PRP) یا درمان با پلاسمای غنی از پلاکت، مقداری از خون خود بیمار گرفته می‌شود و سپس ماده‌ی غنی شده از پلاکت و فاکتورهای رشد که از خون گرفته شده‌اند، در داخل مفصل تزریق می‌شود. تزریق PRP به بدن بیمار کمک می‌کند که التهاب ناشی از آرتروز را برطرف کند. ثابت شده است که تزریقات PRP روند پیشروی آرتروز زانو را کند می‌کند.

طب سوزنی: انجام طب سوزنی همراه با درمان با داروهای گیاهی، می‌تواند به تسکین درد ناشی از آرتروز کمک کند. این روش درمانی هیچ عوارض جانبی مخربی ندارد و اغلب بیمارانی که از این روش استفاده کرده‌اند، بهبودی چشمگیری داشته‌اند. محققان در تحقیقات خود بر روی نتایج این روش درمانی شاهد کاهش چشمگیر درد زانو و افزایش عملکرد زانو بوده‌اند.

ماساژ: ماساژ عضلات و مفاصل به صورت منظم موجب کاهش چشمگیر درد ناشی از آرتروز می‌شود. در تحقیقاتی که اخیرا بر روی تاثیرات ماساژ بر رفع علائم آرتروز انجام شده است، ثابت شده است که انجام ماساژ به صورت منظم منجر به کاهش درد و خشکی و بی‌حرکتی مفصل شده و دامنه‌ی حرکتی مفصل، قدرت عضلانی و عملکرد کلی مفصل را افزایش می‌دهد.

بریس یا زانوبند طبی: به کمک استفاده از بریس می‌توان بدون مصرف داروهای مسکن یا انجام جراحی، درد زانو را تا حدود زیادی بهبود بخشید

گرما درمانی و سرما درمانی

کاهش وزن

ورزش و فیزیوتراپی: در صورتی که از آرتروز زانو رنج می‌برید، انجام برخی تمرینات ساده در خانه به تسکین درد ناشی از آرتروز کمک می‌کند:

• تقویت زانو: صاف کردن مفصل زانو: بر روی  یک تخت با سطح سفت، بر روی شکم بخوابید به طوری که زانو‌های شما بیرون از تخت باشد. این حرکت به طور طبیعی زانو‌های شما را صاف می‌کند. این حالت را برای یک دقیقه نگه دارید.

• تقویت زانو: خم کردن مفصل زانو: به پشت بخوالید و یک پشتی کوچک زیر زانوی خود قرار دهید. عضلات خود را منقبض کنید و سعی کنید با پشت زانوی خود، پشتی را فشار دهید. در این حین باید پاشنه‌ی پای خود را به زمین فشار دهید. مچ پای خود را به سمت بالا جمع کنید به طور که پاها به سمت شما بالا بیاید. این حالت را برای 10 ثانیه نگه دارید و سپس عضلات خود را شل کنید. این حرکت را 10 بار تکرار کنید.

• تقویت عضلات جلوی ران: روی یک صندلی بنشینید و کمر خود را صاف کنید. یک زیرپایی یا چار پایه زیر پای خود قرار دهید. یکی از زانوهای خود را صاف کنید و انگشتان پای خود را به سمت خودتان بگیرید. این حالت را برای 10 ثانیه نگه دارید و سپس عضلات خود را شل کنید.

• تقویت عضلات پشت ران: در وضعیت مشابه تمرین سوم قرار بگیرید: روی یک صندلی بنشینید و کمر خود را صاف کنید و یک زیرپایی یا چهارپایه زیر پای خود قرار دهید. حالا با پاشنه‌ی پای خود به زیر پایی فشار بیاورید. این حالت را برای 10 ثانیه نگه دارید و سپس عضلات خود را شل کنید. این حرکت را برای هر زانو ده بار تکرار کنید.

• کشش عضلات جلوی ران: بر روی شکم دراز بکشید و زانوهای خود را خم کرده و پاهای خود را روی هم بگذارید. زانوهای خود را خم کنید تا جایی که پاشنه‌ی پای شما با باسن شما نزدیک شود. با پایی که در پشت پای جلویی قرار دارد، پای جلویی را خم کنید تا بیشتر به سمت باسن نزدیک شود. این حالت را برای 10 ثانیه نگه دارید و سپس عضلات خود را شل کنید. این حرکت را برای هر زانو ده بار تکرار کنید.

انجام این تمرینات ساده به صورت منظم و روزانه، موجب کاهش خشکی و بی حرکتی زانو و افزایش دامنه‌ی حرکتی آن و همچنین تقویت عضلات چهار سر ران می‌شود و بدین ترتیب درد و ناراحتی ناشی از آرتروز را کاهش می‌دهد.