درمان کمردرد، دیسک کمر و سیاتیک در بارداری
کمر درد در دوران بارداری خیلی شایع است، اما در هر صورت باید از آن جلوگیری نمود. درد کمر می‌تواند از یک درد خفیف که در زمان فعالیت‌های خاصی بروز می‌کند تا دردهای شدیدی که به حالت مزمن درمی‌آید، متغیر باشد. مطالعات نشان داده است که درد پایین کمر در دوران بارداری معمولاً بین ماه‌های پنجم تا هفتم بعد از حاملگی اتفاق می‌افتد. در برخی موارد هم درد پایین کمر ممکن است در هفته‌های هشتم تا دوازدهم بعد از باردار شدن اتفاق بیفتد. خطر بروز کمر درد در زنانی که قبل از بارداری هم به مشکل درد پایین کمر (از جمله به خاطر دیسک کمر یا سیاتیک) دچار بوده‌اند، خیلی بیشتر است و کمر درد آنها می‌تواند در مرحله زودتری از دوران بارداری شروع شود.
انواع کمر درد بارداری
به طور کلی دو نوع شایع از کمر درد دوران بارداری وجود دارد که عبارتند از:
درد پایین کمر (درد لومبار) در دوران بارداری
درد لومبار درد دوران بارداری معمولاً در قسمت کمربند و کمی بالاتر از آن در مرکز کمر احساس می‌شود. درد پایین کمر در دوره بارداری ممکن است به سمت ران پا یا حتی خود پاها نیز کشیده شود. این نوع از درد کمر که به پاها نیز کشیده می‌شود را با عنوان درد سیاتیک در بارداری می‌شناسند.
معمولاً در دوران بارداری وقتی که به مدت طولانی در یک وضعیت می‌مانید (مثلاً در حالت نشسته یا ایستاده یا خم و راست شدن مکرر) شدت درد پایین کمر بیشتر می‌شود و ممکن است ناراحتی و حساسیت ناشی از آن در عضلات واقع در امتداد ستون فقرات نیز احساس شود.
درد لگن خاصره خلفی در بارداری
این یک نوع درد عمیق است که در زیر و بغل خط کمربند و یا دو طرف استخوان دنبالچه احساس می‌شود. درد لگن خاصره خلفی در دوران بارداری ممکن است در یک یا هر دو طرف لگن احساس شود.
این درد ممکن است مربوط به استخوان عانه (پوبیس) باشد. مشخصه این نوع درد آن است که با استراحت کردن برطرف نمی‌شود و می‌تواند با سختی و خشکی مفصل لگن در اول صبح همراه باشد.
علل طبیعی کمر درد دوران بارداری
هر دو نوع درد دوران بارداری، یعنی درد پایین کمر و درد لگن، می‌تواند ناشی از تغییرات متعددی باشد که به طور طبیعی در طی دوره بارداری در بدن شما اتفاق می‌افتد. مهم‌ترین این تغییرات شامل موارد زیر است:
افزایش وزن
بارداری می‌تواند باعث افزایش وزن شما به میزان یک چهارم از کل وزن بدنتان شود و این افزایش وزن باعث افزایش فشار بر کمر و سایر ساختارهای تحمل کننده وزن بدن و کمر درد بارداری می‌شود.
تغییر مرکز ثقل بدن در دوران بارداری
وقتی که وزن بدن افزایش پیدا می‌کند، نیروی این وزن بیشتر به طرف جلو و کمی هم به عقب بدن منتقل می‌شود. تغییر مرکز ثقل بدن شما می‌تواند پیامدهایی داشته باشد که عبارتند از:
- عدم تعادل عضلانی. این عدم تعادل باعث وارد آمدن فشار بر ساختارهای تحمل کننده وزن بدن می‌شود و در صورتی که از قبل هم مشکل عدم تعادل وجود داشته باشد (مثلاً به خاطر ضعف عضلانی و ناپایداری مفاصل)، حالا در دوران بارداری مشکل خیلی شدیدتر خواهد شد.
- عضلات بدن زودتر از حالت عادی خسته می‌شوند. خسته شدن عضلات به نوبه خود باعث به هم خوردن وضعیت صحیح بدن و حتی بدتر شدن مشکل وضعیت‌های نادرست می‌شود.
تغییرات هورمونی
هورمون‌های مرتبط با بارداری می‌توانند باعث بروز مشکلاتی از قبیل لقی و ناپایداری مفاصل به ویژه مفصل لگن شوند.
بارداری همراه با مشکلاتی که از قبل در ستون فقرات وجود داشته است
یکی از مشکلات شایع در زنانی که قصد باردار شدن دارند، مشکلات و بیماری‌هایی است که از گذشته در ناحیه ستون فقرات آنها وجود داشته است. برخی از شایع‌ترین مشکلات ستون فقرات شامل اسکولیوزیس، اسپوندیلولیستزیس و نیز عارضه‌های مربوط به دیسک‌های پایین ستون فقرات (ناحیه لومبار) از قبیل فتق دیسک، پارگی حلقه دیسک و یا خرابی دیسک می‌باشد.
اختلال در عملکرد مفصل ساکروایلیاک
اختلال در مفصل ساکروایلیاک به عنوان شایع‌ترین علت کمر درد در دوران بارداری شناخته می‌شود. این بیماری با وجود آنکه می‌تواند بسیار دردناک باشد، اما یک عارضه قابل درمان است (به ویژه با استفاده از روش‌های درمان فیزیکی) و علائم آن معمولاً بعد از زایمان به به تدریج تسکین پیدا می‌کند.
سیاتیک
سیاتیک اصطلاحی است که برای توصیف یک سری علائم نورولوژیکی از جمله درد شدید، تیر کشیدن، سوزن سوزنی شدن، بی حسی و ضعف عضلانی در قسمت خاصی از اندام‌های تحتانی بدن که عصب سیاتیک از آن عبور می‌کند، به کار می‌رود. یکی دیگر از علل سیاتیک که در دوران بارداری از شیوع بالایی برخوردار است، بیماری سندرم پیریفورمیس می‌باشد.
پرولاپس (بیرون‌زدگی) دیسک در دوران بارداری
بیرون‌زدگی یا پرولاپس دیسک در دوران بارداری خیلی به ندرت می‌تواند علت درد پایین کمر باشد. در واقع احتمال آنکه پرولاپس یا بیرون‌زدگی دیسک در یک فرد، اولین بار در طی دوران بارداری او اتفاق بیفتد خیلی کم است. اما اگر از قبل از باردار شدن مشکل دیسک کمر داشتهاید، درد و علائم آن می‌تواند به دلایل زیر تشدید شود:
- تغییر در وضعیت بیومکانیکی بدن به موازات رشد جنین که می‌تواند باعث افزایش فشار بر دیسک شود.
- شل شدن لیگامنت‌ها (رباط‌ها) به علت تغییرات هورمونی در دوران بارداری که می‌تواند باعث تغییر خواص بیومکانیکی بدن و افزایش فشار بر دیسک‌ها شود.
درمان درد پایین کمر در دوران بارداری
مهم‌ترین روش‌ها و اقداماتی که شما می‌توانید برای درمان درد پایین کمر و یا درمان سیاتیک در بارداری و کاهش احتمال وقوع یا شدت آن در دوران بارداری انجام دهید، شامل موارد زیر است:
سرما و گرما درمانی
گرم کردن و سرد کردن کمر می‌تواند به تسکین درد آن کمک نماید. اگر پزشک شما با بکارگیری این روش موافق است، برای شروع ابتدا کمپرس سرد (مثلاً یک کیسه یخ یا سبزیجات منجمد شده که آن را در میان یک حوله پیچیده‌اید) را به مدت 20 دقیقه روی قسمت دردناک کمر بگذارید. این کار را هر روز چند مرتبه تکرار کنید. بعد از دو تا سه روز می‌توانید گرما درمانی را شروع کنید. به این صورت که یک پد گرم یا کیسه آب جوش را روی ناحیه دردناک بگذارید. بسیار مراقب باشید که در دوران بارداری، جسم داغ را روی شکم خود نگذارید.
وضعیت بدن خود را اصلاح کنید
قوز کردن، دولا دولا راه رفتن، پایین انداختن سر و سستی بدن در هنگام نشستن، ایستادن و راه رفتن، باعث فشار شدید بر ستون فقرات شما می‌شود. از طرفی، خوابیدن به پهلو در حالی که یک بالش در بین زانوهای خود می‌گذارید، باعث می‌شود که فشاری بر روی کمر شما وارد نشود. وقتی که پشت میز می‌نشینید، یک حوله را لوله کنید و پشت کمرتان بگذارید تا از پایین کمر حمایت کند. همچنین چند کتاب یا یک چارپایه کوچک زیر پای خود بگذارید و صاف بنشینید و شانه‌ها را صاف و عقب نگه دارید. بستن یک کمربند حمایت کننده از کمر هم می‌تواند به اصلاح وضعیت بدن کمک کند.
ورزش
ورزش کردن به طور منظم باعث تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری بدن می‌شود و فشار وارد بر ستون فقرات شما را کاهش می‌دهد. ورزش‌های سالم و بی‌خطر برای اغلب زنان باردار شامل پیاده‌روی، شنا و دوچرخه ثابت می‌باشد. فیزیوتراپیست شما می‌تواند ورزش‌های اختصاصی برای تقویت عضلات کمر و شکم را به شما توصیه کند.
استفاده از ساپورت کمر در زمان خواب
خوابیدن در دوران بارداری، مخصوصاً در صورتی که شما کمر درد داشته باشید، ممکن است خیلی برایتان سخت باشد. زیرا اغلب زنان مایلند که به پهلو بخوابند. ستون فقرات شما دقیقاً مانند یک سیم تلفن که دو سر آن به دو نقطه جدا متصل است و روی زمین پهن می‌شود، به سطح رختخواب شما می‌چسبد. بنابراین برای تأمین حمایت کافی از کمر و جلوگیری از کمر درد، یک حوله ضخیم را از طرف طول آن تا کنید و به حالت عمود بر بدن خود در نقطه‌ای از کمر که ستون فقرات شما بیشترین خمیدگی را دارد (گودی کمر)، بگذارید. بلند بودن حوله باعث می‌شود که حتی اگر به هنگام خواب در رختخواب خود بغلتید، نیازی به جا به‌جا کردن آن نداشته باشید.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی می‌تواند باعث تسکین سریع کمر دردهای حاد و شدید شما شود. در صورتی که کمر درد شما ناشی از سفتی عضلات و فشار آنها بر اعصابی که سیگنال‌های درد را به مغز می‌فرستند (مخصوصاً عصب سیاتیک در باسن و ران پا) باشد، این روش کارایی خیلی خوبی در تسکین درد دارد.
درمان‌های دستی (کایروپرکتیک)
شاید تصور شما این باشد که متخصصین طب فیزیکی در زمینه درمان ترک‌خوردگی یا شکستگی مفاصل ستون فقرات تخصص دارند، اما در واقع متخصصین طب فیزیکی از تکنیک‌ها و روش‌های درمانی متنوعی برای تسکین انواع کمر درد بهره می‌گیرند و بسیاری از زنان باردار با انجام مراقبت‌هایی زیر نظر یک متخصص باتجربه طب فیزیکی توانسته‌اند کمر درد خود را درمان کنند. متخصصین طب فیزیکی به طور معمول از تکنیک‌های درمان دستی مفاصل، کار بر روی بافت‌های نرم، تجویز ورزش‌هایی برای جلوگیری از خشکی و کشیدگی عضلات، فشردگی عصب و دررفتگی مفاصل استفاده می‌کنند. درمان‌های دستی (کایروپرکتیک) ستون فقرات در صورتی که به روش اصولی و صحیح انجام شود، می‌تواند برای زنان باردار کاملاً ایمن و بی‌خطر باشد، با این حال قبل از استفاده از این روش حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
