علائم ودرمان سندرم تونل کارپال مچ دست

شایع‌ترین علائم سندرم تونل کارپال عبارتند از بی‌حسی، مورمور شدن و ضعف تاندون‌ها. تونل کارپال از یکی از عصب‌های مهمی که وارد دست (یعنی پایین‌تر از مفصل مچ دست) می‌شود محافظت می‌کند. سندرم تونل کارپال هنگامی رخ می‌دهد که این عصب بین استخوان‌ها گیر کرده یا فشرده می‌شود.

تاندون‌های موجود در تونل کارپال در غلافی به نام سینوویوم قرار دارند. تورم سینوویوم، علاوه بر وارد آوردن فشار به تاندون‌های فلکسور، که باعث محدودیت حرکت دست می‌شود، به عصب مدیان نیز فشار آورده و منجر به درد، مور مور شدن و بی‌حسی مچ دست می‌شود.

تونل کارپال چیست؟

تونل کارپال ساختاری در مچ دست است که از کنار هم قرار گرفتن استخوان‌های مچ دست (کارپال) و رباط عرضی مچ دست به وجود آمده و عصب مدیان و تاندون‌های فلکسور در آن قرار می‌گیرند. این عصب و تاندون‌ها، از ساعد دست به تونل کارپال وارد شده و با عبور از آن به کف دست می‌رسند.

تاندون‌های فلکسور، بافت‌های فیبری محکمی هستند که با انتقال نیروهای تولید شده توسط عضله به استخوان، باعث حرکت کردن مفصل می‌شوند. اعصاب و تاندون‌هایی که از تونل کارپال عبور می‌کنند مسئول ایجاد حس و حرکت در مچ دست و انگشتان هستند.

علل بروز سندرم تونل کارپال

سندرم تونل کارپال در زنان بیش از مردان بروز کرده و در سالخوردگان نیز شایع‌تر از افراد جوان‌تر است. سندرم تونل کارپال می‌تواند حاصل وجود چند عامل باشد که عبارتند از:

• اندازه تونل کارپال: برخی افراد تونل کارپال کوچکتری نسبت به سایرین دارند. این در حالی است که هر چه تونل کارپال کوچکتر باشد احتمال تأثیرگذاری ورم بافت‌ها بر عصب مدیان بیشتر است.
• استفاده بیش از حد یا انجام مکرر حرکات تکراری دست و مچ دست: برای مثال، تایپ با کیبورد رایانه، انجام مکرر حرکات تکراری در خطوط مونتاژ و مشاغلی که مستلزم گرفتن محکم اجسام با دست یا انجام فعالیت‌های حرکتی ظریف هستند.
• عارضه‌های التهابی مانند روماتیسم مفصلی  و آرتروز نیز می‌توانند در بروز سندرم تونل کارپال نقش داشته باشند.

علائم و نشانه‌ها

• حساس شدن یا درد مچ دست که دقیقاً روی تونل کارپال بروز کرده و گاهی اوقات به طرف انگشتان (اغلب به طرف شست) یا ساعد منتشر می‌شود.
• بی‌حسی، مور مور شدن و درد دست، خصوصاً در انگشتان شست، اشاره و میانه
• مشکل برای لباس پوشیدن و انجام فعالیت‌های روزانه زندگی
• دردی که باعث مشکلات خواب یا بیداری شدن از خواب شبانه می‌شود.
• با بدتر شدن التهاب، ضعف نیز شدیدتر می‌شود.
• احساس سفتی یا کاهش توانایی حرکت به دلیل ناراحتی
• علائمی که گهگاه بروز کرده و به مرور زمان دائمی‌تر می‌شوند.

سندرم تونل کارپال چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان برای این کار از تست‌هایی استفاده می‌کنند که در آن‌ها علائم تونل کارپال به عمد تولید می‌شوند. در یکی از این تست‌ها، پزشک روی ناحیه‌ای از مچ دست که عصب مدیان از آن عبور می‌کند به آرامی ضربه زده یا فشار وارد می‌کند. همچنین، ممکن است پزشک از بیمار بخواهد حرکتی انجام دهد که باعث بروز علائم شود.

• در اکثر موارد لازم است نتیجه تشخیص توسط تست‌های تشخیصی الکترونیکی نیز تأیید شود. یکی از این تست‌ها مطالعه هدایت عصبی است که در آن الکترودهایی روی دست و مچ دست قرار داده می‌شود. سپس، با وارد آمدن یک شوک الکتریکی کوچک به دست، سرعت انتقال پالس‌های عصبی اندازه‌گیری شود. در الکترومیوگرافی، یک سوزن ظریف وارد یک عضله می‌شود؛ در اینجا شدت آسیب وارده به عصب مدیان با توجه به فعالیت الکتریکی نمایش داده شده بروی صفحه یک مانیتور تعیین می‌شود. تصویربرداری اولتراسوند می‌تواند غیرطبیعی بودن اندازه عصب مدیان را نشان دهد. ام‌آرآی نیز آناتومی مچ دست را نشان می‌دهد، هر چند که این تست تا به امروز برای تشخیص سندرم تونل کارپال کاربردی نداشته است.

درمان

اگر احتمال دادید که دچار سندرم تونل کارپال شده‌اید، به عنوان اولین درمان، باید از قرار گرفتن در وضعیت‌ها یا انجام فعالیت‌هایی که باعث درد می‌شوند خودداری کنید. در بعضی موارد، در صورت تشخیص زودهنگام علائم سندرم تونل کارپال، تنها با اجتناب از فعالیت‌هایی که به دست و مچ دست فشار می‌آورند، می‌توان این عارضه را به طور چشمگیری بهبود داد.

معمولاً در ابتدا، یک دوره درمان محافظه‌کارانه توصیه می‌شود که عموماً شامل استراحت و همچنین ثابت نگه‌داشتن مچ دست با بریس (مچ‌بند) یا اسپلینت است. به علاوه، می‌توان از یخ، درمان دستی و داروهای غیراستروئیدی نیز برای کاهش التهاب استفاده کرد. اگر علائم رفع نشدند، لازم است برای درمان به پزشک مراجعه کنید. در چنین مواردی، درمان‌های ارائه شده شامل داروهای استروئیدی یا تزریق، به همراه درمان‌های دستی خواهد بود.

متداول‌ترین اقدامات پزشکی انجام شده برای درمان سندرم تونل کارپال عبارتند از:

• تکنیک درمان دستی: درمان‌های دستی، از جمله ماساژ بافت نرم و متحرک‌سازی مفصل، که توسط یک فیزیوتراپ دست انجام می‌شوند باعث بازیابی قابلیت حرکت و دامنه‌ حرکتی مچ دست و دست می‌شوند.
• نصب اسپلینت: در اینجا، یک اسپلینت سفارشی یا نوع پیش‌ساخته آن که توسط یک فیزیوتراپ دست برای دست بیمار مناسب‌سازی شده است، با محدود کردن حرکت مچ دست باعث کاهش فشار بر تونل کارپال و کم کردن التهاب آن می‌شود.
• ورزش درمانی: که شامل کشش دادن به عصب و تمرینات لغزش تاندون است باعث بازیابی دامنه حرکتی دست و عضلات درگیر می‌شود.

• بازآموزی عصبی- عضلانی (NMR): که به بازیابی ثبات مفاصل، بازپروری دست، بهبود مکانیک و تکنیک حرکات (برای کارهایی مانند تایپ کردن، فعالیت‌های حرکتی ظریف دست، بلند کردن اجسام) و بهبود عملکرد حسی دست جهت انجام امور روزمره، کمک می‌کند.
• مدالیته‌ها: که می‌تواند شامل استفاده از درمان‌هایی مانند اولتراسوند، تحریک مغناطیسی، لیزر سرد و غیره برای کاهش درد و التهاب دست و مچ دست باشد.
• روش‌های تزریقی: از جمله پی‌ آر پی (PRP) و اوزون‌تراپی که برای کاهش درد و همچنین بافت‌های آسیب‌دیده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• تزریق استروئیدها برای کاهش التهاب
• داروهای ضددرد: ناراحتی را کاهش داده و به بیمار اجازه می‌دهند ورزش‌های توصیه شده را انجام دهد.

در موارد شدید، معمولاً علل مکانیکی تحریک تاندون با کمک جراحی اصلاح می‌شوند. جراحی برای اصلاح آسیب و علت زمینه‌ای این عارضه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چگونه می‌توان از بروز سندرم تونل کارپال پیشگیری کرد؟

کارگران می‌توانند در محل کار با آموزش‌های ضمن خدمت، انجام حرکات کششی، استراحت‌های مکرر، استفاده از اسپلینت برای صاف نگه‌داشتن مچ دست و حفظ وضعیت مناسب قرارگیری بدن و مچ دست در حین کار، خطر بروز این عارضه را کاهش دهند. پوشیدن دستکش‌های بدون انگشت به حفظ گرما و انعطاف‌پذیری دست‌ها کمک می‌کند. می‌توان با اصلاح طراحی کارگاه‌ها، ابزارها و دسته‌های آن‌ها و همچنین وظایف شغلی، کارگران را قادر ساخت تا در حین کار مچ دستشان را صاف نگه‌دارند. همچنین، می‌توان کارها را به صورت گردشی به کارگران محول کرد. به علاوه، کارفرمایان می‌توانند تهیه و اجرای برنامه‌های ارگونومی، شرایط محل کار و نیازهای شغلی را با توانایی‌های کارگران تطبیق دهند. البته، هنوز هیچ تحقیقی به طور قطع، تأثیر این تغییرات در جلوگیری از بروز سندرم تونل کارپال را نشان نداده است.