درمان سوختگی‌ با فیزیوتراپی

زمانی که شخص دچار یک آسیب سوختگی شدید مانند سوختگی درجه دوم یا سوم می‌شود، لازم است که دوره‌ی توان‌بخشی او در اولین فرصت ممکن آغاز شود. فیزیوتراپی بیمار معمولاً در همان زمان پذیرش بیمار در بیمارستان آغاز می‌شود و بیمار توسط یک تیم فیزیوتراپ که بخشی از تیم مراقبت و توان‌بخشی بعد از سوختگی هستند، به ‌دقت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. طول زمان درمان و نوع درمان‌های اعمال شده به شرایط خاص هر بیمار و شدت سوختگی بستگی دارد.

توان‌بخشی با درمان‌های فیزیوتراپی

---

زمانی که بیمار دوره‌ی مراقبت‌های ویژه‌ی پس از سوختگی در بیمارستان را گذراند و زخم‌های او ترمیم شدند، از بیمارستان مرخص می‌شود و معمولاً دوره‌ی بهبودی خود را در یک مرکز توان‌بخشی ادامه می‌دهد. مهم‌ترین هدف درمانی در این دوره دستیابی به عملکرد‌ها و کارایی‌های فیزیکی ماندگار و بلندمدت و کمک به بیمار برای بازگشت به زندگی در جامعه است.

آتل‌بندی

آتل‌ها ممکن است از نوع ثابت یا متحرک باشند:

آتل ثابت

در برخی موارد لازم است تا قبل از زمانی که حرکت کردن عضو آسیب‌دیده آغاز شود، این عضو در یک حالت خاص ثابت نگه داشته شود و در این موارد از آتل ثابت استفاده می‌شود. این آتل‌ها با توجه به نیازهای خاص هر یک از بیماران طراحی و ساخته می‌شوند و ممکن است با پیشروی روند بهبودی بیمار نیز تغییر حالت داده شوند، برای مثال در زمانی که پیوند بافت بر روی بیمار انجام شده، شکل آتل در ابتدا و انتهای دوره بهبودی متفاوت است. در برخی موارد تنها لازم است که آتل در هنگام شب استفاده شود تا از انقباض و جمع شدن بافت‌ها در حینی که بیمار خواب است، جلوگیری شود. در برخی از موارد، بعضی از مفاصل ثابت می‌شوند تا حرکت مفاصل دیگر آسان شود.

آتل‌های داینامیک

آتل‌های دینامیک به نحو کنترل شده و محدودی، اجازه‌ی حرکت را به مفاصل مختلف بدن می‌دهند. برای مثال، یک رول فومی که داخل دست قرار داده می‌شود به انگشتان اجازه‌ی خم و راست شدن را می‌دهد و بنابراین به تاندون‌های اکستنسور آسیب‌دیده این اجازه را می‌دهد که در دامنه‌ی محدودی حرکت داشته باشند اما بیش ‌از حد کشیده نشوند. در موارد سوختگی گردن، لازم است از گردنبند طبی استفاده شود چرا که پوست گردن خیلی سریع جمع می‌شود و موجب می‌شود که چانه به قفسه سینه نزدیک شود. در این موارد استفاده از گردنبند طبی نرم به عنوان آتل متحرک و گردنبند طبی محکم و ثابت برای استفاده در شب برای بیمار کفایت می‌کند.

لباس‌های فشاری مخصوص

برخی پوشاک‌های خاص فشاری توسط فیزیوتراپیست به بدن بیمار سایز می‌شوند تا بیمار از آن‌ها استفاده کند. از این پوشاک‌های فشاری برای کاهش رشد بافت هایپرتروفیک در جای زخم سوختگی (گوشت آوردن اضافه) استفاده می‌شود که این بافت اضافه بر اثر تولید بیش‌ازحد کلاژن است و موجب به جا ماندن بافت‌های طناب مانند ضخیم در جای زخم شده که این بافت‌های اضافه علاوه بر این که ظاهر ناخوشایندی دارند، حرکت عضو مورد نظر را نیز محدود می‌کنند.  فشار ناشی از یک پوشاک کشی  که ممکن است تا دو سال پوشیده شود، تشکیل این بافت اضافه را کاهش می‌دهد.

صفحات ژل سیلیکونی

صفحات ژل سیلیکونی، در واقع ورقه‌های مخصوص و استریل از جنس سیلیکون هستند که بر روی زخم سوختگی قرار داده می‌شوند و از خارش و خشک شدن پوست زخم جلوگیری می‌کنند. این صفحات معمولاً دوام زیادی دارند و استفاده از آن‌ها نیز راحت است و مشکلی ایجاد نمی‌کند. این صفحات ممکن است به تنهایی استفاده شوند و یا در زیر گچ، آتل، پوشاک یا بانداژ فشاری قرار گیرند.

بانداژ فشاری

متخصصین ما ممکن است به شما توصیه کنند که در زیر دستکش، بانداژ فشاری یا پوشاک فشاری از وسایل مخصوصی استفاده کنید که موجب فشار بیشتر به سطح زخم سوختگی شده و احتمال تشکیل بافت اضافه را کاهش داده و رند بهبودی را تسریع دهند. این وسایل مخصوص ممکن است از مواد مختلفی از جمله فوم نرم یا لاستیک ساخته شوند و میزان نرمی و سفتی آن‌ها متفاوت باشد.

ماساژ جای زخم سوختگی

ماساژ جای زخم نقش مهمی در کاهش درد و التهاب و ترمیم و بهبود ظاهر زخم سوختگی دارد، اثر ماساژ درمانی در ترمیم سوختگی به صورت زیر قابل توضیح است:

• ماساژ برای جلوگیری از تشکیل بافت اضافه در جای زخم: انجام دادن ماساژدرمانی می‌تواند نقش بسیار مهمی در کاهش تشکیل بافت فیبروزی در جای زخم سوختگی داشته باشد و موجب کاهش ضخامت بافت فیبروزی، چسبندگی بافت‌ها و اتصال بافت‌ها به هم شده و میزان تحرک و انعطاف‌پذیری ناحیه آسیب‌دیده را افزایش دهد. از تکنیک‌های ماساژ مختلفی مانند (مالش، غلتاندن پوست، خمش S و کشش) برای نرم کردن بافت زخم و حساسیت‌زدایی از آن استفاده می‌شود.
• ماساژ برای کاهش درد: ماساژ موجب افزایش جریان خون موضعی و محیطی می‌شود و بدین ترتیب می‌تواند به دفع مواد زائد از محل سوختگی در فاز التهابی پس از سوختگی کمک کند. وجود این مواد زائد و التهابی در محل مورد نظر موجب تحریک انتهای شاخه‌های عصبی و بروز درد می‌شود.
• ماساژ برای کاهش تورم و اِدِم: کاهش تورم برای تسریع روند بهبودی بافت‌های در حال ترمیم بسیار مفید و مؤثر است و با کمک تکنیک‌های مخصوص ماساژ برای دُرناژ لنفاوی (جذب مایع لنف توسط سیستم لنفاوی) موجب افزایش کارایی سیستم لنفاوی شده و تجمع مایع در ناحیه مورد نظر کاهش پیدا می‌کند.

درمان با لیزر سرد

در صورتی که جای زخم سوختگی مانع از انجام برخی حرکات و فعالیت‌ها می‌شود، انجام درمان با لیزر سرد می‌تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. لیزر کم‌توان یا لیزر سرد (LLLT) تأثیرات درمانی مفیدی بر بافت محل آسیب‌دیده و کاهش درد دارد. درمان با لیزر سرد تأثیرات مثبتی بر عملکرد عضلات دوقلوی ساق پا دارد و ساختار بافت عضلانی را بهبود داده و سطح مقطع عضله را افزایش می‌دهد. لیزر سرد همچنین موجب تحریک سلول‌ها برای فعالیت بیشتر در روند ترمیم و بازسازی جای زخم می‌شود.

درمان با اولتراسوند

انجام اولتراسوند‌تراپی با امواجی با شدت کم موجب تشکیل رگ‌های جدید و کاهش التهاب مزمن در روند درمان سوختگی‌های درجه‌ی سه می‌شود. اولتراسوند با شدت کم معمولاً برای درمان آسیب‌های سوختگی بافت‌های نرم به کار می‌رود چرا که این روش برای سلول‌ها کاملاً غیرتهاجمی و غیر گرمایی بوده و موجب اولید رگ‌های جدید، افزایش فاکتورهای رشد و تولید کلاژن بیشتر در محل آسیب‌دیده می‌شود. این روش درمانی همچنین موجب افزایش پاسخ‌دهی ماکروفاژ‌های خونی و تسریع روند لخته گشایی خون می‌شود.

پلاسمای غنی از پلاکت (تزریق PRP)

تزریق پلاسمای غنی از پلاکت موجب تحریک بدن برای تشکیل رگ‌های خونی جدید و تکثیر فیبروبلاست‌ها می‌شود. علاوه بر این، PRP با تشکیل یک لخته‌ی فیبرین، به عنوان یک عامل هموستاتیک (ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی زﯾﺎد از ﺣﺪ) عمل می‌کند. تزریق PRP موجب تسریع روند بهبودی بافت‌های نرم و بافت‌های سخت می‌شود.

اوزون‌تراپی

از بین بردن زودهنگام میکروفلورهای پاتولوژیک (میکروارگانیزم‌هایی مانند قارچ و باکتری) برای درمان سوختگی بسیار مهم است. زخم‌های ناشی از سوختگی که به راحتی ترمیم نمی‌شوند برای انجام اوزون‌تراپی مناسب هستند. اوزن یک فعال‌کننده‌ی آنزیم، تعدیل‌کننده‌ی  سیستم ایمنی و فعال‌ساز متابولیک سلولی بسیار قوی است که با تمامی ترکیبات بافتی (از جمله خون) تعامل می‌کند و بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد.  در زخم‌های سوختگی مرطوب، غلظت اوزون تزریق شده باشد  کم باشد تا از جذب سیستمی نامنظم جلوگیری شود. با بهبود یافتن تدریجی سوختگی و خشک شدن زخم آن، غلظت‌های بالاتری از اوزون تزریق می‌شود.

شاک‌ویوتراپی

شاک ویوتراپی می‌تواند روند ترمیم زخم‌های سوختگی درجه دو و همچنین بهبودی گرافت‌های پوستی را تسریع بخشد. در این روش امواج مکانیکی (امواج شاک‌ویو) با فرکانس پایین و شدت انرژی بالا به محل آسیب‌دیده و بافت‌های نرمی که سوخته، ملتهب و دردناک هستند فرستاده می‌شوند. در صورتی که این امواج به شیوه‌ی مناسبی اعمال شوند می‌توانند با افزایش گردش خون موجب تسریع روند ترمیمی شده و بافت‌های فیبروزی تشکیل شده در جای  زخم را بشکنند و چسبندگی بافتی ناشی از سوختگی را برطرف کنند. این امواج همچنین موجب کاهش گرفتگی و اسپاسم عضلانی و کاهش درد می‌شوند.

میکروواس درمانی

زخم‌های سوختگی به خوبی به روش میکروواس درمانی پاسخ می‌دهند. جریان‌های میکرو موجب پمپاژ خون در رگ‌های کوچک شده و بدین ترتیب میزان اکسیژن‌رسانی به بافت را افزایش داده و روند ترمیم بافتی را تسریع می‌دهند. جریان‌های الکتریکی میکرو مانند یک محرک برای تشکیل رگ‌های خونی جدید عمل کرده و فعالیت فیبروبلاست‌ها را افزایش می‌دهند.

درمان با اکسیژن پرفشار (HBOT)

درمان با اکسیژن پرفشار (HBOT) یک روش درمانی کمکی برای سوختگی‌های حرارتی است. در روش HBOT اکسیژن 100 در صد خالص تحت فشار محیطی به بیمار اعمال می‌شود. درمان با اکسیژن پرفشار دارای اثر مستقیم اسمزی بوده و موجب غیرفعال شدن چسبندگی گلبول‌های سفید می‌شود و با رساندن اکسیژن بیشتر و خالص‌تر، موجب کاهش تورم و بهبود گردش خون در آسیب‌های سوختگی می‌شود..

ورزش

برنامه‌ی توان‌بخشی بیمار توسط یک تیم متخصص و به صورت اختصاصی برای هر بیمار تدوین می‌شود. این برنامه دارای حرکات و ورزش‌های فعال و منفعل می‌شود  که موجب افزایش دامنه حرکتی مفاصل و تقویت عضلات شده و همچنین شامل بازآموزی‌هایی برای انجام فعالیت‌های روزمره ( و گاها درمان‌هایی برای بازسازی یا آزادسازی بافت‌ها) می‌شود. هر چقدر که شما انجام فعالیت‌های روزمره‌ی خود را سریع‌تر آغاز کنید، بهتر می‌توانید از عهده‌ی آن‌ها بربیایید. نشستن، بیرون رفتن از تخت و راه رفتن به شما کمک می‌کند که زودتر از بیمارستان مرخص شوید. فعال بودن و ورزش کردن موجب می‌شود که:

• به بهبود تنفس شما کمک می‌کند.
• به بدن شما برای مقابله با عفونت‌هایی مانند ذات‌الریه کمک می‌کند.
• انعطاف‌پذیری و توانایی حرکتی شما را افزایش می‌دهد.
• موجب کاهش احتمال تشکیل بافت فیبروزی در جای سوختگی و چسبندگی‌های بافتی می‌شود که توانایی حرکتی را محدود می‌کنند.
• به شما کمک می‌کند که فعالیت‌های روزانه را راحت‌تر انجام دهید.
• به شما حس سلامت و تندرستی می‌دهد.