علائم و درمان نرمی غضروف کشکک زانو (کندرومالاسی) چیست؟

نرمی کشکک زانو عارضه‌ای است که در طی آن غضروف زیر کاسه‌ی زانو (کشکک) نرم شده و یا دچار آسیب می‌شود. در واقع این عنوان نیز از یافته‌های پاتولوژیک زمان جراحی برگرفته می‌شود. به طور کلی، عارضه‌ی نرمی کشکک زانو آسیبی است که به علت استفاده‌ی بیش از حد، در ورزشکارانی که از اختلالات آناتومیک بیرونی اندام‌های تحتانی رنج می‌برند، ایجاد می‌شود. این عارضه همچنین ممکن است به دلیل وارد آمدن آسیبی حاد به زانو، از قبیل دررفتگی کشکک زانو و یا یک ضربه‌ی مستقیم به زانو، نیز حادث شود. این عارضه در افراد مسن‌تر معمولاً با آرتروز مفصل پاتلوفمورال همراه می‌شود.

آناتومی

مفصل زانو از سه استخوان تشکیل می‌شود: استخوان ران (فمور)، استخوان ساق پا (تیبیا) و استخوان کشکک. ناحیه زیر استخوان کشکک و نواحی انتهایی استخوان‌های ران و ساق پا با غضروفی پوشیده شده‌اند. این غضروف، امکان حرکت صاف و روان بین این استخوان‌ها را فراهم می‌کند. به طور معمول، مفصل زانو به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: اتصال استخوان ران و ساق پا (شامل دو بخش: بخش داخلی و بخش خارجی) و اتصال کاسه زانو و استخوان ران (بخش پاتلوفمورال). تاندون چهارسر عضله چهارسر ران از استخوان ران شروع شده و به کشکک زانو متصل می‌شود، و تاندون پاتلا (که در واقع یک تاندون است) کشکک زانو را به استخوان ساق پا متصل می‌کند. بخش‌های جانبی و داخلی این تاندون، رتیناکولاهای داخلی و جانبی کشکک را تشکیل می‌دهند.

علل بروز مشکل

نرمی کشکک را می‌توان شکل پیشرفته‌ای از سندروم درد پاتلوفمورال در نظر گرفت که با جای‌گیری غیرعادی استخوان کشکک بر روی شیار استخوان ران در بخش انتهایی این استخوان همراه است. با گذشت زمان، غضروف سطح مشترک دو استخوان شروع به نرم شدن و فروپاشی می‌کند. در این حالت اصطلاحاً گفته می‌شود که غضروف دچار شکاف، فیبر و یا تصلب شده است. برخی از ضایعاتی که می‌توانند به جای‌گیری غیرعادی استخوان کشکک منجر شوند عبارتند از: آنته ورژن استخوان ران (چرخش استخوان ران به سمت داخل)، پیچ‌ خوردگی خارجی استخوان درشت نی (چرخش استخوان درشت‌نی به سمت داخل)، ژنوواروم (پاهای پرانتزی) و یا ژنوالگوم (پاهای ضربدری)، کف پای صاف، پاتلا آلتا (بالاتر از حد متوسط قرار گرفتن کاسه‌ی زانو)، افزایش یافتن زاویه‌ی کیو (زاویه‌ای است که نسبت استخوان ران و کشکک به کشکک و استخوان درشت نی را اندازه‌گیری می‌کند) و ناهماهنگی عضلات چهار سر. وارد آمدن آسیبی تروماتیک به زانو، مانند ضربه‌ای مستقیم به کاسه‌ی زانو و یا نیمه دررفتگی (دررفتگی جزئی) مکرر کشکک نیز می‌توانند باعث نرمی کشکک زانو شوند. بنابراین درمان دررفتگی زانو باعث جلوگیری از نرمی کشکک می شود.

علائم و نشانه‌ها

علائم نرمی کشکک زانو اغلب به تدریج ظاهر می‌شوند. غالباً بیماران از دردی در جلوی زانوی خود شکایت می‌کنند که پس از نشستن‌های طولانی‌مدت، مانند رانندگی طولانی‌مدت با خودرو و یا نشستن در سالن سینما، شدیدتر می‌شود.

از دیگر علائم این عارضه می‌توان به احساس خرد شدن، درد در بالا و پایین شدن از پله‌ها و یا درد در هنگام برخاستن از حالتی نشسته اشاره کرد. ایستادن بعد از نشستن‌های طولانی مدت می‌تواند به درد و خشکی زانو نیز منجر شود. در این حالت احساس درد در هر دو پا، امری غیرعادی نیست. گاهی برخی از بیماران مبتلا به عارضه‌ی نرمی کشکک از التهاب زانو پس از راه‌ رفتن‌ها و فعالیت‌های طولانی مدت شکایت می‌کنند.

تشخیص

علائم عارضه‌ی نرمی کشکک می‌تواند به دیگر مشکلات زانو شبیه باشد. برای تشخیص قطعی این مشکل، انجام آرتروسکوپی نیاز خواهد بود ولی، انجام معاینات و بررسی سابقه‌ی بیمار و همچنین انجام تصویربرداری نیز می‌تواند اطلاعات خوبی را در اختیار پزشک قرار دهد. در معاینات، بیمار معمولا با فشار آوردن و ضربه زدن به کشکک زانو، احساس درد می‌کند. غیرعادی بودن جایگیری کشکک با خم و راست کردن زانو نیز قابل مشاهده خواهد بود. در طی خم و راست کردن، اگر پزشک دست خود را کاسه‌ی زانوی بیمار قرار دهد، اغلب احساسی مانند خرد شدن و یا کریپتاسیون را می‌تواند حس کند.

انجام تصویربرداری اشعه‌ی ایکس بویژه از مفصل پاتلوفمورال، امکان مشاهده‌ی علائم آرتریت را که می‌توانند نشانگر نرمی کشکک زانو باشند، فراهم می‌آورد. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) نیز می‌تواند علائم ساییدگی و ترک‌خوردگی غضروف زیر سطح کشکک زانو را نشان دهد.

درجات مختلف نرمی کشکک زانو

پس از انجام  تشخیص، میزان پیشرفت بیماری را می‌توان تعیین و درجه‌بندی کرد. درجه‌ی 1، بیانگر تورم و نرمی غضروف است. درجه‌ی 2، علاوه بر نرمی، ترک خوردگی را نیز شامل می‌شود. در درجه‌ی 3، ترک خوردگی به مقداری کمی تا استخوان ساب‌کندرال (استخوان زیر غضروف) گسترش می‌یابد و در درجه‌ی 4 غضروف تا استخوان ساب‌کندرال به طور کلی از بین می‌رود.

درمان

رویکرد به مدیریت عارضه‌ی نرمی کشکک زانو، تقریباً همیشه با درمان‌های غیرجراحی آغاز می‌شود. انجام جراحی برای بیمارانی خواهد بود که علی‌رغم بهره‌گیری از حداکثر درمان‌های غیرجراحی، باز هم علائم این عارضه را از خود بروز می‌دهند.

روش‌های درمانی بدون جراحی

یک رویکرد محافظه‌کارانه (کم‌خطر) در درمان عارضه‌ی نرمی کشکک زانو، بر روی درمان فیزیکی و اصلاح فعالیت‌ها متمرکز است. انجام اقداماتی ساده مانند یخ گذاشتن، استفاده از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و کاهش و یا اصلاح فعالیت‌هایی که می‌توانند به تشدید علائم این عارضه منجر شوند، از جمله‌ی راهکارهای اولیه‌ی درمانی این عارضه خواهند بود.

ورزش و فیزیوتراپی: تمرکز بر روی انجام درمان‌های فیزیوتراپی تقویتی و افزایش تعادل عضله‌ی چهار سر ران، روشی مفید برای بیماران مبتلا به این عارضه خواهد بود. اغلب در بیماران مبتلا به عارضه‌ی نرمی کشکک زانو، عضله واستوس مدیالیس ابلیک (VMO)، یکی از عضلاتی که کشکک زانو را در جایگاه خود نگه می‌دارد، رشد کافی نداشته و باید تقویت شود. علاوه بر این، انجام تمرینات کششی نیز در تقویت عضله‌ی چهار سر ران، همسترینگ و سندروم ایلیوتیبیال باند بسیار مؤثر خواهد بود.

روش‌های دیگری که در فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل نوار‌بندی کشکک زانو (پاتلا) و موبیلیزاسیون و مانی‌پولاسیون مفصل پاتلوفمورال می‌شوند.

علاوه بر این‌ها متخصصین طب فیزیکی گاهی برای درمان این اختلال از آتل‌بندی و بریس‌ها نیز استفاده می‌کنند. رایج‌ترین بریسی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، زانوبندی طبی همراه با محدودکننده‌ی غیرانفعالی کشکک است که ممکن است حفره‌ای بر روی آن تعبیه شده باشد.

بریس دیگری که مورد استفاده قرار می‌گیرد، زانوبندی طبی همراه با محدودکننده‌ای سخت و محکم است. برای افراد مبتلا به اختلالات آناتومیک مانند صافی کف پا، کفی و کفش‌های طبی نیز قابل استفاده خواهند بود.

گزینه‌های غیرجراحی دیگری که مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل روش‌های درمانی تزریقی، مانند تزریق کورتیکواستروئیدها، اوزون‌تراپی، پی‌ آر پی (PRP) و استعمال روانسازها است که در درمان نرمی کشکک زانو، در صورتی که درمان‌های فیزیوتراپی کارآمد نباشند، قابل استفاده خواهند بود.

شاک‌ویو‌تراپی و لیزردرمانی نیز راهکارهایی بی‌خطر، مؤثر، بدون جراحت و بدون درد برای درمان دردهای ناشی از نرمی کشکک زانو محسوب می‌شوند. متخصصین ما، برای کاهش درد، تقویت عضلات اطراف مفصل زانو، افزایش دامنه‌ی حرکتی و کاهش تورم و التهاب، از روش مختلف درمانی همراه با لیزرهای سرد گوناگونی استفاده می‌کنند که در بهبود کلی عملکرد زانو بسیار مؤثر خواهند بود.

جراحی

معمولاً استفاده از روش‌های محافظه کارانه‌ی درمانی در بهبود علائم بسیار مؤثر هستند ولی با این حال، در صورت ماندگاری بخشی زیادی از درد و اختلال عملکردی، ممکن است انجام جراحی لازم شود. جراحی آرتروسکوپی معمولاً شامل هموارسازی سطح نامنظم غضروف کشکک می‌شود.