درد زانو ممکن است به دلیل بیماری یا آسیبی ایجاد شود. حدود 25 درصد از افراد بالغ تجربه‌ای از درد زانو که تأثیری بر عملکرد این مفصل دارد، داشته‌اند. شیوع این عارضه در 20 سال اخیر در حال افزایش بوده است و عامل اصلی آن در افراد بالای 50 سال، استئوآرتریت است. در بیشتر موارد، درد زانو مرتبط با آسیب غضروف‌ها ایجاد می‌شود. آسیب‌های فیزیکی ممکن است ناشی از ضربه مستقیم یا حرکات ناگهانی باشند که باعث افزایش حداکثر حرکت زانو می‌شوند. درد زانو ممکن است در انجام فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، بلند شدن از صندلی، پله‌ها و ورزش مشکل ایجاد کند. فیزیوتراپیست‌ها تخصص خاصی در تشخیص و درمان درد زانو دارند و می‌توانند به افراد کمک کنند تا بدون درد و محدودیت به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند.
در کلینیک توان‌بخشی و طب فیزیکی دکتر پورقاسمیان، ما برای بیمارانی که از عارضه‌های ایجادکننده‌ی زانودرد رنج می‌برند، طیف وسیعی از گزینه‌های درمانی را ارائه می‌کنیم. برنامه‌ی درمانی ما به‌طور خاص برای درمان بیمارانی که از استئوآرتریت رنج می‌برند طراحی شده است. متخصصین طب فیزیکی ما در زمینه‌ی درمان عارضه‌های مربوط به زانو درد تجربه‌ی بالایی داشته و روش‌های درمانی توان‌بخشی را نیز ارائه می‌کنند.
زانو درد چیست؟
مفصل زانو نوعی مفصل لولایی است که استخوان درشت‌نی (استخوان ساق پا) و استخوان ران را در محل استخوان کشکک به یکدیگر متصل می‌کند. 4 رباط اصلی وظیفه‌ی حمایت از مفصل زانو را بر عهده دارند. این رباط‌ها عبارت‌اند از رباط صلیبی قدامی (ACL)، رباط صلیبی خلفی (PCL)، رباط طرفی داخلی (MCL) و رباط طرفی خارجی (LCL). همچنین 2 حلقه‌ی غضروفی در زانو وجود دارند که وظیفه‌ی ضربه‌گیری داشته و به آن‌ها مینیسک‌های داخلی و خارجی گفته می‌شود. شایع‌ترین علت ایجاد زانودرد استئوآرتریت است، عارضه‌ای که در طی آن، غضروف‌های داخل مفصل زانو که از سطوح داخلی استخوان‌های درشت‌نی و نازک‌نی مراقبت می‌کنند و به نام غضروف‌های مفصلی شناخته می‌شوند، تخریب شده و باعث درد و ورم در زانو می‌شوند.
انواع دردهای زانو
زانو درد به صورت ناگهانی و بدون داشتن هیچ علت محسوس و یا به صورت تدریجی و در اثر آسیب‌های مکرر ایجاد می‌شود. زانودرد ممکن است بسته به ساختارهایی از زانو که آسیب دیده‌اند، در مناطق مختلفی از زانو ایجاد شود. در زیر به برخی از ساختارهای زانو اشاره می‌کنیم که آسیب دیدن آن‌ها می‌تواند باعث ایجاد درد در مناطق مختلفی از این مفصل شود.
- درد قدامی زانو، که به آن درد پاتل نیز گفته می‌شود، به دردی می‌گویند که در اطراف استخوان کشکک (پاتلا) در جلوی زانو احساس شود. این درد زمانی ایجاد می‌شود که استخوان کشکک از محل خود خارج شده باشد. این عارضه معمولاً خانم‌های جوان‌تر را درگیر کرده و ممکن است در اثر آسیب‌های ناشی از استفاده‌ی بیش از حد از مفصل ایجاد شده باشد. درد ناشی از این عارضه معمولاً زمانی بروز می‌کند که فرد در حال انجام فعالیت‌هایی چون تمرین اسکوات یا بالا رفتن از پله‌ها باشد.
- درد خارجی زانو، دردی است که در بخش‌های کناری زانو احساس می‌شود. این درد معمولاً در اثر استفاده‌ی بیش از حد از مفصل ایجاد شده و شیوع آن در دونده‌ها به علت آسیب دیدن ایلیوتیبیال باند زیاد است. درد ناشی از این عارضه معمولاً زمانی احساس می‌شود که فرد در حال انجام فعالیت‌هایی چون بالا رفتن از پله‌ها، راه رفتن و یا دویدن باشد.
- درد داخلی زانو، دردی است که در داخل زانو و در اثر آسیب دیدن رباط طرفی داخلی و یا مینیسک داخلی به علت استفاده‌ی بیش از حد از زانو و یا آسیب دیدن آن ایجاد می‌شود. درد ناشی از این عارضه در زمان انجام ورزش اسکوات، بالا رفتن یا پایین آمدن از یک شیب و یا پایین رفتن از پله‌ها احساس می‌شود.
- درد ناشی از پارگی رباط‌ها، ممکن است در اثر ضربه‌ی مستقیم به زانو و یا چرخاندن یا خم کردن این مفصل زمانی که پا کف پا بر روی زمین است ایجاد شود. در طی این عارضه، معمولاً درد و تورم فوری ایجاد شده و زانو به هنگام تحمل وزن احساس ناپایداری می‌کند – به مانند این که ممکن است “خالی کند”.
- درد ناشی از استئوآرتریت، ممکن است در هر جایی از زانو در محلی که غضروف آن آسیب دیده باشد ایجاد شود. این نوع از زانودرد می‌تواند به صورت خفیف ایجاد شده و با گذشت زمان بدتر شود. راه رفتن برای مسافت‌های طولانی ممکن است سخت‌تر و سخت‌تر شده و خم و راست کردن زانو، بالا رفتن از راه‌پله‌ها و یا خم شدن برای نشستن بر روی صندلی برای فرد بسیار دشوار شود. همچنین ممکن است با افزایش فعالیت فیزیکی، زانو به صورت متناوب دچار التهاب و تورم شود.
تشخیص
برای تشخیص درد زانو، متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی از روی علائم، سابقه‌ی پزشکی و با انجام یک معاینه‌ی فیزیکی می‌تواند تشخیص دقیقی بدهد. به منظور تکمیل فرآیند تشخیص درد زانو، پزشک ممکن است آزمایشاتی مانند عکس‌برداری رادیوگرافی با استفاده از اشعه‌ی ایکس و یا اسکن MRI را تجویز کند. متخصص درد زانو با بررسی سوابق پزشکی و علائم بیماری، روند تشخیصی خود را آغاز می‌کند. او ممکن است سوالاتی را درباره وقوع هرگونه آسیب یا ضربه به زانو و یا فعالیت‌هایی که برای شما دردناک و دشوار است، مطرح کند. این سوالات به پزشک کمک می‌کنند تا محل ایجاد درد را تشخیص داده و در نتیجه، تشخیص دقیق‌تری در مورد درد زانو برای شما قائل شود.
یک فیزیوتراپیست چه کمکی می‌تواند بکند؟
بسته به اطلاعات حاصل از معاینه‌ی اولیه، متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی یک برنامه‌ی بازتوانی شخصی را برای اطمینان از بازگشت بی‌خطر به فعالیت‌های روزانه طراحی می‌کند. برخی از روش‌های درمان زانودرد عبارت‌اند از:
- مدیریت درد. متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی می‌تواند روش‌های درمانی ساده‌ای مانند استفاده از یخ، اولتراسوند و یا تحریک الکتریکی را برای کمک به کاهش درد و تورم به شما پیشنهاد کند.
- اوزون‌تراپی. تزریق گاز اوزون به درون زانو موجب کاهش درد و بهبود عملکرد زانو شده و کیفیت زندگی را در افراد مبتلا به استئوآرتریت افزایش می‌دهد.
- مگنت‌تراپی. روش درمانی مگنت‌تراپی امروزه برای همه‌ی انواع دردهای مفصلی و عضلانی مانند زانودرد تجویز می‌شود. همچنین این روش در مورد نقص‌های عروقی، اختلالات هورمونی، عارضه‌های دردناک و غیره بسیار کارآمد است. در مورد دردهای مزمن و یا حاد زانو درد، مگنت راپی با رفع سریع درد می‌تواند اثر قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. همچنین در کمال ناباوری، این روش می‌تواند در برخی از موارد چنان تاثیری داشته باشد که باعث درمان کامل و دائمی عارضه شود.
- لیزرتراپی. لیزرتراپی یا لیزردرمانی یک روش غیرتهاجمی است که از نور برای رفع زانودرد استفاده می‌کند. ممکن است این روش کمی عجیب باشد ولی پشتوانه‌ی علمی محکمی دارد. حداقل، بر طبق نتایج حاصل شده در کلینیک ما، این روش می‌تواند در از بین بردن زانودرد موثر باشد.
- شاک ویوتراپی. شاک ویو نوعی موج صوتی است که مقدار زیادی انرژی را به نقاط دردناک حمل کرده و می‌توان به وسیله‌ی آن، دردهای مزمن و حاد را در بافت‌های اسکلتی عضلانی درمان کرد. انرژی حاصل از این امواج، بازسازی و ساخت استخوان، تاندون‌ها و دیگر بافت‌های نرم را تحریک می‌کند.
- طب سوزنی. مطالعات نشان می‌دهند که طب سوزنی می‌تواند در رفع انواع مختلفی از زانودرد موثر باشد، به خصوص عارضه‌های آرتروز زانو. طب سوزنی در کاهش درد و گرفتگی زانو و از بین بردن ناتوانی‌های فیزیکی در بیماران مبتلا به زانو درد و عارضه‌های مربوط به زانو موثر بوده و می‌تواند در کاهش ناراحتی‌های فرد قبل از انجام عمل جراحی موثر باشد. طب سوزنی در برخی از موارد ممکن است به عنوان روشی جایگزین برای عمل جراحی در نظر گرفته شود.
- درمان دستی. درمانگر شما در این روش درمان زانو درد از فشار دست خود برای حرکت دادن هدایت شده‌ی زانو استفاده کرده و می‌تواند تحرک پذیری مفصل و بافت‌ها را بازیابی کند.
- ماساژدرمانی. بسته به تشخیص پزشک، ماساژدرمانی می‌تواند برای کاهش زانو درد بیمار موثر باشد. با این حال در صورتی که بیماری آرتروز در فرد تشخیص داده شده باشد، فواید ماساژ درمانی محدود خواهند شد.
- حرکات اصلاحی. متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی، تمرینات تقویتی، انعطاف‌پذیری و استقامتی خاصی را برای رسیدگی به نیازهای شما تجویز می‌کند.
- تمرینات ورزشی عملکردی. تمرینات خاصی به شما آموزش داده می‌شوند که برای کمک به بازگشت به فعالیت‌های روزانه و ورزشی طراحی شده‌اند. این ورزش‌ها ممکن است شامل تمرینات تعادلی نیز باشند.
- دستورالعمل‌های خودمراقبتی. متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی راه‌های مدیریت زانو درد در خانه را به شما آموزش داده و یک برنامه‌ی تمرینی بی‌خطر و موثر را بسته به نیازها و عارضه‌ی شما طراحی می‌کند که شما می‌توانید تا مدت‌ها پس از اتمام جلسات فیزیوتراپی خود از آن استفاده کنید. همچنین به شما آموزش داده می‌شود که چگونه در طی فعالیت‌های روزمره از فشارهای غیرضروری بر روی زانوی خود دوری کنید.
در صورت نیاز به عمل جراحی، متخصص طب فیزیکی چگونه می‌تواند به شما کمک کند؟
متخصص طب فیزیکی ما می‌تواند با جراح شما مشورت کرده و به شما بگوید بسته به نوع عمل جراحی که قرار است بر روی زانوی شما انجام شود، چه میزان فعالیت برای شما خطرناک نخواهد بود. همچنین ممکن است قبل از انجام عمل جراحی لازم باشد تا جراح و متخصص طب فیزیکی با همکاری یکدیگر در برنامه‌ی فیزیوتراپی شما شرکت کرده و قدرت و تحرک‌پذیری شما را افزایش دهد. این کار می‌تواند در برخی اوقات، مدت زمان بهبودی پس از انجام عمل جراحی را کاهش دهد. پس از انجام عمل جراحی، متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی یک برنامه‌ی بازتوانی شخصی‌سازی‌شده را برای شما طراحی کرده و به شما در بازیابی قدرت، تحرک‌پذیری و استقامت کامل که برای انجام فعالیت‌های قبلی نیاز است کمک می‌کند.
پیشگیری
برای کمک به کاهش زانو درد، مهم است که فرد یک سبک زندگی سالم داشته، به‌طور منظم ورزش کند، به اندازه‌ی کافی استراحت کند و غذاهای سالم بخورد. کنترل وزن یکی از موارد مهم برای جلوگیری از عارضه‌های مربوط به عملکرد زانوست چرا که افزایش وزن بدن باعث افزایش فشار وارد شده بر روی همه‌ی مفاصل از جمله زانو می‌شود. در حالت مناسب، افرادی از هر سن باید به‌طور منظم تمرینات انعطاف‌پذیری، تقویتی و تقویت‌کننده‌ی قلب را انجام دهند. همچنین برای ورزشکاران مهم است که به صورت روزانه و قبل از انجام فعالیت فیزیکی سنگین، با انجام تمرینات مناسب کششی بدن خود را گرم کنند.
