درمان آرتروز ستون فقرات و کمر (اسپوندیلوسیس) با روش های طب فیزیکی

اسپوندیلوسیس یک اصطلاح پزشکی است که برای توصیف تغییرات تخریبی در ستون فقرات استفاده می‌شود. این تغییرات تخریبی اغلب با علائم پیری مرتبط هستند و به همین دلیل، با گذشت زمان و افزایش سن، شدت آنها افزایش می‌یابد. در کل، دو نوع علائم بالینی به دنبال اسپوندیلوسیس وجود دارد. یکی از آنها درد در منطقه ستون فقرات است و دیگری ناشی از فشرده شدن ریشه عصب است. علائم مرتبط با فشرده شدن ریشه عصب در بخش‌های دیگری از این وب‌سایت، مانند درد سیاتیک/پا، درد براکیالیس/بازو و تنگی کانال نخاعی شرح داده شده است.

اسپوندیلوسیس در واقع شامل فرسودگی و ساییدگی مهره‌های ستون فقرات است و به همین دلیل می‌توان آن را یک شکل از آرتروز دانست. اما لازم به تأکید است که اسپوندیلوسیس در بخش عمده‌ای از موارد (البته نه در همه حال) یک عارضه ارثی یا ژنتیکی است و از این لحاظ با اشکال بسیار نادرتر بیماری آرتروز از قبیل روماتیسم مفصلی (آرتروز روماتوئید) کاملاً متفاوت است.

انواع اسپوندیلوسیس (آرتروز ستون فقرات)

اسپوندیلوسیس (آرتروز ستون فقرات) یکی از شایع‌ترین علل درد و خشکی ستون فقرات در سنین بالاتر از 50 سالگی به شمار می‌رود. اسپوندیلوسیس بر اساس ناحیه‌ای از ستون فقرات که درگیر این عارضه می‌شود به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود که عبارتند از:

• اسپوندیلوسیس گردن (آرتروز گردن)
• اسپوندیلوسیس توراکس (آرتروز قسمت میانی کمر)
• اسپوندیلوسیس لومبار (آرتروز پایین کمر)

کار کردن مداوم و فرسودگی هر روزه مفاصل ستون فقرات باعث آسیب رسیدن به این مفاصل می‌شود. عوارض آرتروز ستون فقرات در حالت پیشرفته آن می‌تواند بسیار دردناک باشد و زمینه ابتلا به عوارض وخیم‌تر دیگری مانند گیر افتادن و فشار شدید بر ریشه اعصاب نخاعی (مانند سیاتیک) را نیز فراهم کند.

متأسفانه هیچ درمان قطعی برای آرتروز ستون فقرات و کمر وجود ندارد، اما نکته امیدوار کننده آن است که راهکارهای متعددی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آنها زندگی بیمار را راحت‌تر و این عارضه را به نحو صحیحی مدیریت نمود.

آرتروز پایین کمر

آرتروز پایین کمر غالباً مهره‌های ناحیه لومبار را در افرادی با سن بالاتر از 40 سال درگیر می‌کند. علائم شایع این عارضه شامل درد و خشکی مفاصل کمر در اول صبح است. معمولاً چند سطح از ستون فقرات (مثلاً بیش از یک مهره) در این عارضه درگیر می‌شود. بیشترین وزن بدن ما بر روی ستون فقرات کمری وارد می‌شود. به همین علت، هنگامی که نیروهای تخریبی باعث آسیب به ساختار سالم آن می‌شوند، کار و فعالیت فیزیکی هم می‌تواند با درد و ناراحتی همراه شود. در واقع حرکات کمر باعث تحریک گیرنده‌های درد در بخش خارجی دیسک‌های بین‌مهره‌ای و مفاصل فاست می‌شود. نشستن به مدت طولانی هم به خاطر فشاری که به مهره‌های پایین کمر وارد می‌کند می‌تواند باعث درد و علائم دیگر شود. انجام حرکات مکرر از قبیل بلند کردن اجسام و خم و راست شدن (مانند کار یدی) به مدت طولانی هم می‌تواند باعث تشدید درد کمر شود.

اسپوندیلوسیس لومبار

اسپوندیلوسیس لومبار اصولاً به عنوان یک بیماری مربوط به دوره میانسالی و سالمندی شناخته می‌شود. هنگامی که دیسک‌های بین مهره‌های پایین کمر و رباط‌های (لیگامنت‌های) مربوط به آنها پیر و فرسوده می‌شوند، فضای محل استقرار دیسک‌ها نیز خیلی تنگ‌تر از حالت طبیعی می‌شود. این شرایط می‌تواند باعث ضخیم شدن و سفت شدن رباط‌هایی شود که اطراف دیسک‌ها و اطراف مفاصل فاست را احاطه کرده‌اند. قسمت‌های ضخیم شده این رباط‌ها نهایتاً کلسیفه و خشک می‌شوند. به این ترتیب ممکن است کانال نخاعی و یا مجراهایی که اعصاب نخاعی از آنها خارج می‌شوند، تنگ شوند.

علل آرتروز ستون فقرات

اسپوندیلوسیس به علت تغییرات تخریبی که در دیسک‌های بین مهره‌ای اتفاق می‌افتد، به وجود می‌آید. این تغییرات باعث می‌شود که ماده نرم و انعطاف‌پذیر تشکیل‌دهنده دیسک‌ها، خشک و سفته شده و از ضخامت آن کاسته شود. به دنبال آن، رباط‌های اطراف دیسک‌ها هم ضخیم و سفت می‌شوند. علاوه بر آن، در ساختار رباط‌های مفاصلی که پشت مهره‌های ستون فقرات را به هم وصل می‌کنند نیز تغییراتی روی می‌دهد. این رباط‌ها نیز دچار تغییرات تخریبی بیشتری شده و ضخیم، خشک و کلسیفه می‌شوند.

 عوامل خطر برای اسپوندیلوسیس (آرتروز ستون فقرات)

• پیری مهم‌ترین عامل خطر برای بروز آرتروز ستون فقرات است.
• سابقه مصدومیت‌های قبلی از ناحیه ستون فقرات، عامل دیگری است که می‌تواند در این عارضه نقش داشته باشد.
• وضعیت نادرست بدن در هنگام نشستن، ایستادن و راه رفتن نیز می‌تواند در ایجاد تغییرات تخریبی در مهره‌های ستون فقرات و بروز آرتروز کمر نقش داشته باشد.
• آرتروز پس از عمل ستون فقرات یکی از علل شایع کمر دردهای پس از جراحی کمر است.

علائم آرتروز ستون فقرات

• درد و حساسیت مفاصل ستون فقرات که گاه و بیگاه عود می‌کند.
• خشکی مفاصل ستون فقرات به ویژه در اول صبح
• تغییر شکل مفاصل ستون فقرات که از روی عکس‌های اشعه ایکس کمر دیده می‌شود.
• احساس درد در هنگام حرکت دادن مفاصل کمر

علائم آرتروز کمر

• آرتروز کمر موجب کاهش توانایی حرکت قطعات درگیر در عارضه و کاهش دامنه حرکت آنها از حد طبیعی می‌شود. کمر درد و خشکی کمر نیز از علائم شایع آن است.
• فشردگی ریشه اعصاب واقع در کانال نخاعی یا اعصابی که از کانال نخاعی خارج می‌شوند می‌تواند باعث درد، بی‌حسی و ضعف پاها و باسن و نیز احساس ناراحتی در هنگام دفع ادرار و مدفوع شود.
• ممکن است اشکالاتی در نحوه راه رفتن بیمار به وجود بیاید. گاهی اوقات این تغییرات تخریبی می‌تواند موجب ناپایداری ستون فقرات شود.
• تغییر در همردیفی مهره‌های کمر که اصطلاحاً به آن اسپوندیلولیستزیس گفته می‌شود، می‌تواند منجر به بدشکلی ستون فقرات و تشدید درد و علائم عصبی ناشی از آن شود.

علائم آرتروز گردن

شایع‌ترین علائم آرتروز گردن عبارت است از:

• خشکی و درد گردن
• سردردهایی که منشأ آنها از ناحیه گردن است.
• درد در شانه‌ها یا بازوها
• ناتوانی در چرخاندن کامل سر یا خم کردن گردن که گاهی اوقات باعث می‌شود نتوانید درست رانندگی کنید.
• شنیدن صدای ساییده شدن مهره‌ها یا حس کردن آن در هنگام چرخاندن گردن

در صورتی که آرتروز گردن باعث فشار بر نخاع گردنی (در اثر استنوز یا تنگی کانال نخاع گردنی) شود، می‌تواند عارضه‌ای به نام میلوپاتی گردنی را در بیمار ایجاد کند. علائم آرتروز گردن که با میلوپاتی همراه باشد شامل موارد زیر است:

• مور مور شدن، بی‌حسی و یا احساس ضعف در بازوها، دست‌ها، ران‌ها و پاها
• عدم هماهنگی در حرکت اندام‌ها و مشکل در راه رفتن
• حرکات غیرطبیعی بدن
• اسپاسم عضلات
• ناتوانی در کنترل ادرار و مدفوع (بی‌اختیاری)

اسپوندیلوسیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

یک متخصص باتجربه بیماری‌های ستون فقرات می‌تواند با معاینه شما این عارضه را به خوبی تشخیص بدهد. عکس‌های اشعه ایکس ساده‌ترین راه برای تأیید وجود آرتروز ستون فقرات است. عکس‌های ام آر آی و سی تی اسکن هم می‌تواند جزئیات بیشتری از وضعیت این بیماری را نشان دهد.

درمان اسپوندیلوسیس (آرتروز ستون فقرات)

آرتروز گردن در اغلب موارد با استفاده از درمان‌های حفاظتی کنترل می‌شود. رایج‌ترین این روش‌های درمانی عبارتند از:

استراحت

شدیدترین موارد آرتروز گردن ممکن است به استراحت مطلق بیمار به مدت 1 تا 3 روز نیاز داشته باشد. استراحت به مدت طولانی‌تر از این توصیه نمی‌شود، زیرا این کار می‌تواند بیمار را در معرض خطر ترومبوز سیاهرگی عمقی (تشکیل لخته‌های خون در رگ‌های ران پا) قرار دهد.

داروها

مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی یا سایر داروهای غیرمخدر می‌تواند به تسکین درد ناشی از التهاب کمک نماید.

تزریق کورتیکواستروئیدها

به تزریق دارو (ترکیبی از کورتیکواستروئیدها و یک عامل بی‌حسی موضعی) در مفاصل ستون فقرات یا ناحیه اطراف آن، اصطلاحاً تزریق استروئید اپیدورال یا تزریق در مفصل فاست گردنی گفته می‌شود.

تزریق اوزون

از روش تزریق اوزون می‌توان در درمان کمردردهای حاد ناشی از آرتروز ستون فقرات استفاده کرد.

بریس

استفاده موقت از بریس‌ها (معمولاً به مدت حدود یک هفته) می‌تواند به تسکین علائم اسپوندیلوسیس کمک کند، اما استفاده طولانی مدت از این وسیله به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. زیرا این کار باعث ضعیف شدن عضلات اطراف ستون فقرات می‌شود و می‌تواند درد شدید و حتی ساییدگی دائمی مهره‌ها را به دنبال داشته باشد. روش‌های درمان فیزیکی کارآیی بیشتری در مورد اسپوندیلوسیس دارد، زیرا موجب تقویت عضلات ستون فقرات می‌شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی بخش بسیار مهمی از برنامه درمانی شما جهت کاهش درد، بهبود عملکرد و افزایش کیفیت زندگی می‌باشد. علاوه بر آن فیزیوتراپی می‌تواند سرعت پیشرفت عارضه اسپوندیلوسیس را نیز کاهش بدهد. تحقیقات نشان داده است که فیزیوتراپی درد و ناپایداری مفاصل ناشی از آرتروز ستون فقرات را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.

درمان‌های دستی

درمان‌های دستی می‌تواند به تسکین دردهای شدید دوره‌ای ناشی از آرتروز ستون فقرات کمک نماید. سایر تکنیک‌های درمان فیزیکی از جمله گرما و سرما درمانی، ترکشن و ورزش‌های اختصاصی هم برای این منظور مؤثر هستند.

الکتروتراپی

از روش‌های درمانی غیرفعال شامل لیزر درمانی، اولتراسوند و الکتروتراپی به منظور تسکین درد و اسپاسم عضلانی استفاده می‌شود.

ورزش‌

حرکات و تمرین‌های ورزشی برای بیمارانی که دچار آرتروز ستون فقرات شده‌اند، همیشه باید به صورت اختصاصی تجویز شود. فیزیوتراپیست‌های ما در زمینه تجویز ورزش‌های متناسب با شرایط شما تخصص و تجربه بالایی دارند.

اثرات مثبت ورزش‌های اختصاصی آرتروز گردن عبارت است از:

• حفظ یا افزایش دامنه حرکت مفصل
• شل کردن یا کشش عضلات سفت‌شده
• بهبود لغزندگی و تغذیه مفصل
• بازیابی قدرت عضلانی، ارتفاع و توانایی کنترل ستون فقرات
• بهبود گردش خون جهت تسریع در روند بهبودی بیمار
• اصلاح وضعیت‌های نادرست بدن و موقعیت ناسالم مفاصل
• حفظ تناسب کلی اندام‌ها