درمان درد دنبالچه با فیزیوتراپی و درمان‌های دستی

استخوان کوکسیکس، که در پزشکی به آن دنبالچه نیز معروف است، در قسمت پایینی‌ترین بخش ستون فقرات قرار دارد. درد دنبالچه، که به طور عامیانه به آن کوکسیدنی نیز گفته می‌شود، یک درد محلی در اطراف استخوان کوکسیکس است که به خصوص در هنگام نشستن یا انجام فعالیت‌هایی که منجر به فشار به پایین ستون فقرات می‌شوند، شدت می‌گیرد. این مشکل در زنان بسیار بیشتر از مردان رایج است و معمولاً ناشی از ضربه‌ای یا فشار شدید به استخوان دنبالچه یا مناطق اطراف آن است. به عنوان مثال، سقوط با کمر و یا زایمان طبیعی می‌تواند منجر به درد دنبالچه شود. در موارد نادر، عفونت یا تومور نیز می‌توانند علت درد استخوان دنبالچه باشند. این مقاله به صورت کاملتر به بررسی عمیق‌تری از درد دنبالچه، تشخیص علت آن و روش‌های غیرجراحی درمان آن می‌پردازد.

علائم

درد استخوان دنبالچه معمولاً با علائم مشخص دیگری همراه است که این علائم در واقع نشان می‌دهند که درد چگونه ایجاد می‌شود. درد دنبالچه می‌تواند با یکی یا تعداد بیشتری از علائم زیر همراه باشد:

• درد موضعی و حساسیت به لمس: درد تنها به استخوان دنبالچه محدود می‌شود و به لگن یا پاها منتشر نمی‌شود.
• شدت گرفتن درد در هنگام نشستن
• شدت گرفتن درد در هنگام تلاش برای ایستادن از حالت نشسته
• شدت گرفتن درد در هنگام اجابت مزاج یا در حین مقاربت جنس

این علائم ممکن است در بیماران مختلف، متفاوت باشند که این موضوع به ساختار خاص بدن هر بیمار و علت اصلی درد دنبالچه بستگی دارد.

علل درد استخوان دنبالچه

در روند تشخیص علت درد دنبالچه معمولاً یکی از علل زیر شناسایی می‌شوند:

• آسیب موضعی: در اغلب موارد، علت درد دنبالچه، وارد شدن یک ضربه‌ی مستقیم به این استخوان است. زمین خوردن بر روی ناحیه دنبالچه موجب ملتهب شدن رباط‌ها و استخوان دنبالچه یا محل اتصال استخوان دنبالچه با استخوان خاجی می‌شود.
• وارد شدن فشار مکرر: فعالیت‌هایی که به طور مداوم یا مکرر به استخوان دنبالچه فشار وارد می‌کنند، مانند نشستن روی یک سطح سفت برای مدت طولانی، موجب درد حاد دنبالچه می‌شوند.
• زایمان: در طی زایمان، سر نوزاد از ناحیه فوقانی استخوان دنبالچه عبور می‌کند و فشاری که به این استخوان وارد می‌شود می‌تواند موجب آسیب به ساختار‌های مختلف ناحیه دنبالچه (استخوان، دیسک یا رباط‌ها) شود. هر چند این مورد نادر است اما ممکن است فشار ناشی از زایمان حتی موجب شکستگی استخوان دنبالچه شود.
• تومور یا عفونت: در موارد نادری درد دنبالچه ناشی از عفونت یا یک تومور در نزدیکی دنبالچه است که به آن فشار وارد می‌کند.
• درد ارجاعی دنبالچه: در موارد نادری ممکن است درد دنبالچه، ارجاعی باشد و در واقع منشأ آن ناحیه دیگری در ستون فقرات یا لگن بیمار باشد. برای مثال ممکن است فرسایش یا بیرون‌زدگی دیسک کمر موجب درد دنبالچه نیز شود.

عوامل خطر

عوامل خاصی می‌توانند احتمال بروز درد استخوان دنبالچه را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

• چاقی: در افرادی که اضافه‌وزن دارد، معمولاً چرخش لگن و از جمله حرکت استخوان دنبالچه کمتر است که باعث می‌شود فشار بیشتری به دنبالچه وارد شود و درنتیجه احتمال بروز درد دنبالچه بیشتر باشد.
• جنسیت: احتمال بروز درد دنبالچه در زنان بسیار بیشتر از مردان است. علت این امر بازتر بودن زاویه لگن و وارد شدن فشار یا حتی آسیب به دنبالچه در حین زایمان است.

تشخیص

پزشک بعد از شنیدن شرح حال بیمار و سؤال در مورد سوابق پزشکی او، بیمار را معاینه فیزیکی می‌کند. معاینه فیزیکی کامل برای درد دنبالچه شامل موارد زیر می‌شود:

• لمس کردن ناحیه مورد نظر برای تشخیص حساست به لمس موضعی: پزشک با دست ناحیه مورد نظر را لمس می‌کند و کمی فشار می‌دهد تا متوجه وجود تورم یا حساسیت به لمس در اطراف استخوان دنبالچه شود.
• معاینه و دست زدن به داخل رکتوم (راست روده): در برخی از موارد، پزشک تصمیم می‌گیرد که با دست خود استخوان دنبالچه را لمس کند تا حرکت زیاد و یا محدودیت حرکتی مفصل دنبالچه را بررسی کند. پزشک این کار را از طریق وارد کردن دست به رکتوم ( از طریق مقعد) انجام می‌دهد.

تست‌های تشخیصی

معمولاً برای تشخیص علت و درمان درد دنبالچه نیازی به انجام تستهای تشخیصی نیست. ولی اگر درد دنبالچه بسیار شدید و مداوم است، ممکن است نیاز باشد که برخی تست‌های تشخیصی انجام شوند تا پزشک متوجه شود که درد دقیقا چگونه ایجاد شده و بهترین راه تسکین آن چیست.

• عکسبرداری اشعه ایکس دینامیک: در تست اشعه ایکس دینامیک دو عکس در حالت نشسته و ایستاده تهیه می‌شود. پزشک این دو عکس را با یکدیگر مقایسه می‌کند و میزان چرخش لگن و تغییر حالت استخوان دنبالچه را در دو حالت نشسته و ایستاده، اندازه‌گیری می‌کند.
• دیسکوگرام دنبالچه: در این روش ابتدا ماده‌ی بی‌حسی در ناحیه اطراف دنبالچه تزریق می‌شود. این تزریق یک ناحیه کاملاً مشخص در پایین ستون فقرات را هدف قرار می‌دهد، برای مثال یکی از دیسک‌ها یا مفاصل ستون فقرات. این تزریق بدین منظور انجام می‌شود که منشأ اصلی درد شناسایی شود.
• سی تی اسکن یا ام آر آی: در صورتی که پزشک حدس بزند علت درد دنبالچه شکستگی، تومور یا حرکت غیرعادی مفصل دنبالچه باشد انجام عکس‌برداری ثابت از این ناحیه با کمک اسکن سی تی یا ام آر آی را تجویز می‌کند.

درمان درد دنبالچه

اصلاح فعالیت‌ها

با تغییر و اصلاح کردن فعالیت‌های روزانه می‌توان فشار کمتری بر روی استخوان دنبالچه وارد کرد تا درد آن تسکین پیدا کند.

کمپرس سرد یا یخ

تا چندین روز پس از شروع درد دنبالچه می‌توانید چندین بار در روز روی این ناحیه کمپرس سرد قرار دهید تا درد و التهاب دنبالچه کاهش پیدا کند.

گرما یا کمپرس گرم

بعد از گذشت چند روز می‌توانید گذاشتن کمپرس  گرم روی قسمت پایینی ستون فقرات و دنبالچه را آغاز کنید. این کار می‌تواند موجب رفع تنش عضلانی شود.

بالشت حفاظتی مخصوص دنبالچه

ممکن است لازم باشد از یک بالشت مخصوص استفاده کنید که در هنگام نشستن، فشار را از روی ناحیه دنبالچه برمی دارد. بالش‌های مخصوص درد دنبالچه ممکن است Uشکل یا Vشکل، شیب‌دار و یا دارای حفره در وسط آن (محل قرارگیری استخوان دنبالچه) باشند.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

دروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی پرکاربرد مانند ایبوبروفن و ناپروکسن یا مهارکننده‌های COX-2 به کاهش التهاب در اطراف دنبالچه کمک می‌کنند و بدین ترتیب درد دنبالچه را کاهش می‌دهند.

تزریق

در مواردی برای تسکین درد بیمار، در اطراف استخوان دنبالچه ماده‌ی بی‌حس‌کننده (مانند لیدوکائین) و ماده‌ی ضدالتهاب (استروئید) تزریق می‌شود.

درمان دستی

برای برخی از بیماران، انجام درمان‌های دستی روی استخوان دنبالچه موجب تسکین درد می‌شود. در حین انجام درمان دستی، مفصلی که بین استخوان دنبالچه و استخوان خاجی قرار دارد جااندازی می‌شود چرا که در مواردی درد دنبالچه ناشی از حرکت نامناسب این مفصل است.

شاک‌ویوتراپی

شاک ‌ویوتراپی (ESWT) یکی از روش‌های بسیار مؤثر برای کاهش درد دنبالچه است. تأثیرگذاری این روش به این خاطر است که امواج شاک ویو موجب تحریک بدن برای تولید مسکن‌های طبیعی و تسریع روند بازسازی و ترمیم بافت می‌شوند و همچنین واکنش‌های التهابی بدن را کاهش می‌دهند.

لیزردرمانی

لیزردرمانی از روش‌های غیرتهاجمی، ایمن و مؤثر برای درمان درد دنبالچه است که در آن اشعه‌ی نوری با طول موج مخصوص به ناحیه دنبالچه تابانده شده و موجب کاهش درد و التهاب دنبالچه می‌شود. اشعه‌ی لیزر با تبدیل نور به انرژی بیومکانیکال عمل می‌کند و بدین ترتیب عملکرد سلول‌ها را به حالت عادی بازی گرداند و درد دنبالچه را برطرف می‌کند.

دستگاه TENS

در روش تحریک الکتریکی عصب‌ها (TENS) از جریان الکتریکی برای متوقف کردن جریان سیگنال‌های درد از دنبالچه به مغز استفاده می‌شود. دستگاه‌های TENS دارای انواع مختلفی هستند. برخی از آنها فرکانس بالایی تولید می‌کنند که برای مدت زمان کوتاهی به بدن فرستاده می‌شود و برخی دیگر فرکانس‌های پایین‌تری تولید می‌کنند که برای مدت زمان طولانی‌تر به بدن منتقل می‌شود.

ماساژدرمانی 

درد دنبالچه ممکن است با ماساژ دادن عضلات کف لگن که به استخوان دنبالچه متصل هستند، تسکین پیدا کند و یا حتی به کلی برطرف شود. گرفتگی و انقباض عضلات در این ناحیه موجب وارد شدن فشار بیشتر به رباط‌ها و مفصل بین دنبالچه و استخوان خاجی می‌شود و با کشیدن استخوان دنبالچه، حرکت پذیری این مفصل را کاهش می‌دهد.

حرکات کششی

کشش دادن ملایم رباط‌هایی که به استخوان دنبالچه متصل هستند می‌تواند به کاهش تنش عضلانی در این ناحیه کمک کند. یک فیزیوتراپیست یا متخصص طب فیزیکی و توانبخشی می‌تواند در این رابطه به شما کمک کند و برای تسکین درد دنبالچه یک برنامه ورزشی مناسب برای شما تدوین کند.