درمان‌های دستی یا کایروپراکتیک در فیزیوتراپی

یکی از روش‌های طب فیزیکی، درمان دستی و جااندازی ستون فقرات به منظور بهبود عملکرد کلی بدن و سلامت بیمار است. در گذشته کایروپراکتیک و درمان های دستی شامل تخصص‌های جداگانه ای مانند درد کمر، درد گردن، آسیب ورزشی و غیره می‌شد. یکی از اصلی‌ترین زمینه‌های عملکردی که فلسفه‌ی کایروپراکتیک و درمان دستی حول محور آن می‌چرخد، جااندازی ستون فقرات است که موجب بهبود عملکرد کلی بدن و سلامت عمومی بیمار می‌شود. موارد استفاده کایروپراکتیک و درمان دستی بر روی ساختارهای بدن (خصوصا ستون فقرات)، نحوه‌ی عملکرد آن‌ها (در تعامل با سیستم عصبی) و چگونگی تاثیر آن‌ها بر سلامت عمومی فرد، تمرکز دارند.

استئو پاتی نیز متدی برای ارزیابی، درمان و پیشگیری از طیف وسیعی از بیماری‌ها و مشکلات فیزیکی است. پزشک متخصص استئوپاتی، از ترکیبی از حرکات، کشش‌ها، ماساژ بافت نرم و تکنیک‌های درمان دستی بر روی عضلات و مفاصل استفاده می‌کند تا عملکرد آن‌ها را بهبود دهد، درد بیمار را تسکین دهد و همچنین روند بهبودی را تسریع بخشد.

درمان‌های دستی چه کاربردی دارند؟

درمانهای دستی می‌تواند برای دردها، مشکلات و بیماری‌های زیر موثر واقع شود:

• • التهاب‌های مزمن (بورسیت، التهاب تاندون، آرتروز بعد از عفونت ویروسی)
  • التهاب‌های حاد (التهاب تاندون ناشی از فشار زیاد، تنوسینوویت)
  • گرفتگی و خشکی عضلات
  • اِدِم (تورم ناشی از تجمع لنف) (بعد از جراحی)
  • آسیب شلاقی یا رگ‌به‌رگ شدن (کشیده شدن بیش از حد رباط)
  • آسیب‌دیدگی‌های حاد (کشیدگی رباط مچ یا زانو)
  • آسیب ناشی از کشیدگی مکرر (مانند سندرم تونل کارپال)
  • سردردهای تنشی ناشی از گرفتگی عضلات گردن، گرفتگی عضلات کتف
  • درد کمر
  • درد پایین کمر
  • درد گردن
  • سردرد
  • فیبرومیالژیا
  • سیاتیک
  • درد میوفاسیال
  • تنگی کانال نخاعی
  • درد قفسه سینه

موارد منع استفاده از درمان‌های دستی چیست؟

• تمامی عکس‌العمل‌هایی که بر اثر جااندازی ستون فقرات ایجاد می‌شوند، خفیف هستند و به خودی‌خود خوب می‌شوند. این واکنش‌ها معمولا بعد از درمان ایجاد شده و بلافاصله خوب می‌شوند. یکی از واکنش‌های شایع بدن، احساس درد خفیف و موقتی در محل انجام درمان دستی است. بروز عوارض جانبی خطرناک بسیار نادر است.
• انجام درمان دستی بر روی ستون فقرات برای برای برخی از افراد مبتلا به آرتروز، شکستگی، دررفتگی، سرطان یا عفونت در ستون فقرات توصیه نمی شود.
• افراد مسن که مبتلا به پوکی استخوان یا تنگی شریان‌های ستون فقرات هستند بایستی حتما پزشک خود را قبل از انجام درمان، دراین باره مطلع کنند. در این افراد درمان‌های دستی باید به شیوه‌های ملایم تر انجام شود.

متدهای جااندازی مفاصل با درمان دستی (کایروپراکتیک)

 اصلی‌ترین هدف در اغلب درمان‌های کایروپراکتیک این است که نیمه ‌دررفتگیهای مفاصل در ستون فقرات شناسایی و ارزیابی شده و توسط درمان دستی، برطرف شوند. نیمه‌دررفتگی زمانی رخ می‌دهد که یک مفصل الگوی طبیعی حرکتی خود را از دست می‌دهد و  با راستایی غلط حرکت می‌کند. این موضوع موجب بروز مشکلاتی موضعی شده (مانند گردن درد و کمردرد) و همچنین می‌تواند موجب تحریک شدن و تحت فشار قرار گرفتن عصب‌هایی شود که از نزدیکی همین ناحیه در ستون فقرات عبور می‌کنند. برای اصلاح این مشکل لازم است که مفاصل “جااندازی” شوند. روش جااندازی مفاصل در تکنیک‌های مختلف درمان دستی، متفاوت است. تکنیک‌های جااندازی مفاصل در کایروپراکتیک که در ادامه آمده اند، از جمله تکنیک‌های پرکاربرد هستند که در کلینیک‌های طب فیزیکی به کار می‌روند:

تکنیک فعال‌ساز

در این روش، از یک ابزار دستی استفاده می‌شود که فشار ملایم و پالسی را بر روی مهره‌های ستون فقرات یا مفاصل دست و پا اعمال می‌کند. این روش به درمان انواع درد‌ها از جمله درد کمر و سردردهای میگرنی، کاربرد دارد. فشاری که در این روش به بدن وارد می‌شود، شبیه به یک ضربه آرام مشت است.

 تکنیک  Flexion distraction

این تکنیک عموما برای درمان بیرون‌زدگی دیسک، درد مفاصل فاست، اسکولیوز و دیگر اختلالات مشابه به کار می‌رود. در این روش بیمار بر روی تخت مخصوصی دراز می‌کشد  و در حین انجام درمان،کشش ملایمی را احساس می‌کند.

  Gonstead  تکنیک 

در این تکنیک درمان دستی، در حالی که بیمار به پهلو خوابیده است، مفاصل کمر و لگن او جااندازی می‌شوند. این کار برای اصلاح راستای قرارگیری مفاصل، کاهش درد و خشکی مفصل و بهبود حرکت‌پذیری آن انجام می‌شود.

تکنیک تنوع یافته (Diversified)

در این روش درمانی، درمانگر با لمس کردن بدن بیمار و ارزیابی حرکات و نگاه کردن به کمر و لگن، نیمه دررفتگی های موجود در ستون فقرات را تشخیص می‌دهد. سپس با استفاده از فشار سریع اما کوچک، مفاصل را جااندازی می‌کند که باعث حرکت مفصل می‌شود. بیماران معمولاً در حین انجام این روش درمانی صدای تق‌تق از کمر خود می‌شنوند؛ این صدا به خاطر آزادسازی حباب‌های گازی در مفصل ایجاد می‌شود. اما این روش درمانی به ندرت دردناک است. در این روش، درمانگر سعی می‌کند جااندازی را با بسیاری ملایم انجام دهد، تقریباً مثل آنچه در درمان کودکان انجام می‌شود. در برخی موارد، از یک وسیله دستی مخصوص (فعال‌ساز) استفاده می‌شود که فشاری بسیار سریع و کوچک با نیروی دقیق به بدن اعمال می‌کند. میزان این فشار می‌تواند با قرار دادن انگشت شست درمانگر بین سرابزار و بدن بیمار، کاهش یابد. این تکنیک درمانی به شکلی مشابه با تکنیک Gonstead است، با این تفاوت که در این روش از فشار بسیار ملایم با نیروی دقیق برای بهبود حرکت پذیری و تصحیح راستای مفاصل ستون فقرات و دست و پاها استفاده می‌شود.

تکنیک SOT (Sacro Occipital Technique)

تمرکز این تکنیک، بیش از همه بر روی اتصال بین ساکروم (استخوان خاجی) و ناحیه پایینی ستون فقرات و همچنین اتصال بین پایه‌ی جمجمه با بالای ستون فقرات است. بعد از ارزیابی دقیق و تحلیل وضعیت بیمار با استفاده از پروتکل‌های بخصوص، عمل جااندازی انجام می‌شود. در اغلب موارد تشک‌های گَوِه مانند مخصوصی در زیر قسمت‌های خاص از ستون فقرات قرارداده می‌شود و جااندازی مفصل با فشار وارد شده بر اثر وزن بدن خود بیمار و نیروی گرانش انجام می‌شود.

تکنیک تامسون

برای اینجام این روش از یک تخت اختصاصی که دارای تشک‌های نرم مجزا است، استفاده می‌شود. این تخت در هنگامی که متخصص طب فیزیکی برای جااندازی ستون فقرات یا مفاصل دیگر،  فشار‌های سریع بر بدن بیمار وارد می‌کند، به اندازه‌ی چند دهم اینچ به سمت پایین حرکت می‌کند. در این تکنیک از نیمکت مخصوصی نیز استفاده می‌شود که این نیمکت دارای قسمت‌هایی است که به نحوی طراحی شده اند که می‌توانند در حدود یک اینچ بالاتر از قسمت‌های دیگر قرار گیرند  و وزن بدن بیمار را نگه دارند. این نیمکت نیز برای جااندازی مفاصل مورد استفاده قرار می‌گیرد.زمانی که متخصص فیزیکی بر روی قسمتی از بدن که روی قسمت برآمده‌ی نیمکت قرار دارد، فشار وارد می‌کند، این قسمت دوباره به حات فبلی خود بازمی گردد و به طور ناگهانی حرکت آن متوقف می‌شود. کاهش سرعت ناگهانی موجب ایجاد فشاری سریع اما کنترل شده بر روی مفصل می‌شود و مفصلی که دچار کجی و انحراف شده مجددا سرجای خود بازمی گردد.

کشش میان-زنجیره ای (اینتر سگمنتال)

برای انجام کشش اینترسگمنتال از تخت مخصوصی استفاده می‌شود، این تخت به نحو تخصصی به منظور جااندازی ستون فقرات و کشش ملایم رباط‌ها و عضلات ستون فقرات طراحی شده است. بیمار بر روی کمر خود روی تخت دراز می‌کشد و دو غلتک در دو طرف ستون فقرات او حرکت داده می‌شوند. این غلتک‌ها در تمام طول جلسه‌ی درمانی، که معمولا 5 تا 10 دقیقه است،  روی ستون فقرات حرکت می‌کنند.

تکنیک آزادسازی فعال

روش آزادسازی فعال یکی از پیشرفته ترین و موثرترین روش‌های درمانی برای بافت‌های نرم و ماساژ مبتنی بر حرکت است.  با کمک این روش مشکلات مرتبط با بافت عضلانی، تاندون‌ها، رباط‌ها، فاسیا‌ها و عصب‌ها درمان می‌شوند.

تکنیک گراستون

تکنیک گراستون یکی از روش‌های پیشرفته و مبتکرانه برای درمان دستی بافت‌های نرم است که در آن از ابزار خاصی استفاده می‌شود. متخصص کایروپراکتیک با استفاده از این روش می‌توانند بافت‌های فیبروزی در جای زخم و چسبندگی‌ها را بشکنند و از بین ببرند و بی حرکتی و گرفتگی بافت‌های نرم را برطرف کنند. در ان روش از ابزار خاصی که از جنس فولاد ضدزنگ است، استفاده می‌شود و پزشک با کمک این ابزار می‌تواند محل وجود بافت‌های فیبروزی و چسبنده و همچنین التهاب‌های مزمن را شناسایی و سپس آن را درمان کند.

تکنیک جااندازی

درمان دستی به روش کایروپراکتیک یا اصطلاحا جااندازی مفاصل به روش کایروپراکتیک، یکی از روش‌های درمانی بسیار پرکاربرد برای درد پایین کمر و درد گردن  است. در این روش مفاصل در حد نهایی دامنه حرکتی که دارند حرکت داده می‌شوند به نحوی که راستای قرارگیری و حرکتی آن‌ها اصلاح شود. این روش درمانی اغلب برای کاهش اسپاسم و گرفتگی عضلات  و کاهش فشارهای وارد شده به ستون فقرات انجام می‌شود. درمان دستی به روش کایروپراکتیک به طور کلی با دو تکنیک اصلی انجام می‌شود:

• جااندازی با سرعت کم: در این روش کشش‌های ملایم با وارد کردن فشار و یا کشیدن بدن انجام می‌شود.
• جااندازی با سرعت بالا: در این روش، درمانگر فشار محکمی به بدن وارد می‌کند و مفصل را در حد نهایی دامنه حرکتی آن حرکت می‌دهد و سپس به صورت دستی مفصل را در جهت کاملا دقیقی حرکت می‌دهد تا حرکت‌پذیری مفصل را افزایش دهد.