بیماری دیابت یک حالت خطرناک و مهلک است و می‌تواند باعث درد غیرقابل تحمل و عوارضی که بر زندگی ما تأثیر می‌گذارند، شود. علائم این بیماری شامل کاهش انرژی، گرسنگی شدید بدون اشتها، کاهش علاقه و تمرکز، اختلال در بینایی و کاهش قابلیت بدن برای ترمیم زخم‌ها می‌باشد. یکی از تأثیرات مهم دیابت زخم‌های غیرطبیعی و دردناک در پاها است. این زخم‌ها به عنوان زخم پای دیابتی شناخته می‌شوند و نشانه‌های جدی دیابت هستند که ممکن است منجر به عوارض شدیدتری شوند.
زخم پای دیابتی یک زخم باز در کف پا و انگشتان پا است. این زخم‌ها دردناک هستند و گاهی همراه با خروج چرک و خون می‌باشند. بیشتر زخم‌های پای دیابتی ناشی از تغییرات در ساختار استخوانی پا، آسیب محیطی، بیماری‌های عروقی، عدم توانایی پوست پا در محافظت، تمرینات سنگین و زخمی شدن پا به وجود می‌آیند.
بیش از 90 درصد افراد مبتلا به دیابت زخم پای دیابتی را تجربه می‌کنند و 15 درصد از این افراد به دلیل التهاب و عفونت، نیاز به بستری شدن دارند. با توجه به اینکه درمان زخم پای دیابتی سخت است، بهتر است برای جلوگیری از تشدید وخیم شرایط، آنها را در معرض حشرات و میکروب‌ها قرار ندهیم.
عوامل
هر کسی که دیابت دارد می تواند دچار زخم پای دیابتی شود. افرادی که از انسولین استفاده می کنند برای ابتلا به زخم پای دیابتی نسبت به کسانی بیمارهای کلیوی، چشمی و قلبی مرتبط با دیابت دارند، در ریسک بیشتری قرار دارند.
زخم ها در اثر ترکیب چند عامل مانند بی حسی در پا، گردش خون ضعیف، تغییر شکل پا، ناراحتی (شامل حساسیت یا فشار)، ضربه و همچنین مدت زمان ابتلاء دیابت به وجود می آیند. بیمارانی که برای سال های زیادی دچار دیابت می باشند می توانند دچار آسیب عصبی شوند. کاهش یا از بین رفتن توانایی حس کردن درد در پا که در نتیجه آسیب عصبی به وجود آمده تحت اثر سطح بالای قند خون می باشد. آسیب عصبی اغلب بدون درد رخ داده و شخص مبتلا ممکن است از مشکل به وجود آمده آگاه نباشد. متخصص پا می تواند آسیب عصبی پای شما را بدون درد و با ابزاری ساده به نام مونوفیلامنت بررسی کند.
بیماری عروقی می تواند با کاهش توانایی بدن در ترمیم زخها و افزایش خطر عفونت، شرایط زخم پا را پیچیده تر کند. افزایش در سطح قند خون می تواند توانایی بدن در مقابله با یک عفونت بالقوه را کاهش داده و همچنین سرعت ترمیم بدن را آرام کند.
نشانه ها
به دلیل اینکه خیلی از افرادی دچار زخم پای دیابتی شده توانایی حس کردن درد را از دست داده اند، درد از نشانه های متعارف این بیماری نمی باشد. خیلی اوقات اولین نشانه ای که ممکن است متوجه آن شوید خشکی در جوراب ها است. قرمزی و تورم همچنین می تواند با زخم همراه باشد و اگر به طور چشمگیریی پیشرفت کند ممکن است با بو هم همراه باشد.
عوامل خطر
شما در خطر زیادی قرار دارید اگر موارد زیر را داشته باشید یا انجام دهید :
- بیماری عصبی
- گردش خون ضعیف
- تغییر شکل پا (مانند پینه پا، انگشت چکشی)
- پوشیدن کفش نامناسب
- قند خون کنترل نشده
- سابقه زخم پا
کاهش دادن عوامل خطرزا دیگر مانند سیگار کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی، کلسترول بالا و قند خون بالا در جلوگیری و درمان زخم پای دیابتی موثر هستند. پوشیدن کفش و جوراب مناسب در کاهش دادن ریسک تاثیر بسیار زیادی دارد. متخصص پا می تواند راهنمایی خوبی در انتخاب کفش مناسب به شما بکند.
دانستن اینکه چگونه پای خود را چک بکنید در پیدا کردن مشکلات بالقوه در زودترین حالت می تواند بسیار حیاتی باشد. هر روز پای خود را مخصوصا در کف پا و بین انگشت ها برای انواع بریدگی، کبودی، ترک، تاول، قرمزی، زخم و هر گونه علامت غیر عادی بررسی کنید. هنگامی که به مراکز مراقبت های بهداشتی می روید کفش و جوراب های خود را در بیارید تا پای شما را بررسی کنند. هر مشکلی که مشاهده کردید هر چه قد ساده هم که به نظر بیاید بهتر است در زودترین زمان ممکن به متخصص پای شما گزارش شود.
3 کاری که متخصص پا برای درمان زخم پای دیابتی می تواند انجام دهد
گردش خون ضعیف و کمبود حس محیطی ابتلا به زخم پای دیابتی را برای بیماران دیابتی تسهیل می کند. وقتی که سطح قند خود را کنترل می کنید، از پای خود مراقبت می کنید و با درمانی که توسط متخصص پای شما انجام می شود، می توانید از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنید. در ادامه سه روش که یک متخصص پا می تواند برای درمان زخم پای دیابتی انجام دهد را خواهیم خواند.
بندهای طبی کاهش فشار تهیه کنید
افزایش فشار در پا یکی از مهم ترین عوامل ابتلا زخم پای دیابتی می باشد. هدف ازاین کار کاهش دادن فشار وارد شده به پا هنگام ایستادن یا راه رفتن می باشد که زخم بتواند سریعتر درمان شود.
تجهیزات کاهش فشار مانند Total Contact Casts (TCC)، Removable Cast Walkers (RCW) و کفش های نیمه (half-shoes) از جمله وسایلی هستند که با آنها می توانید وزنتان را به طور مساوی تر در کف پای خود پخش کنید.
Total Contact Casts (TCC) ها از این جهت که می توانند پا را از آسیب های محیطی، بی حرکت کردن لبه های زخم و تعریق جلوگیری کنند از بهترین گزینه ها می باشند. اگرچه بندهای دیگر با توجه به موقعیت زخم شما می توانند موثرتر واقع شوند. اگر شما زخم در پنجه پای خود دارید کفش های نیمه (half-shoes) می تواند گزینه بهتری برای شما باشد.
پای خود را پانسمان کنید
شاید شما فکر می کنید فقط یک حالت پانسمان برای زخم پای شما وجود دارد در حالی که شما می توانید از بانداژ های مختلف و روش های پانسمان متفاوت استفاده کنید. متخصص پا بهترین روش پانسمان را برای پای شما انتخاب خواهد کرد.
یک گزینه خوب برای انتخاب، پانسمان نفوذناپذیر (Occlusive Dressings) می باشد که از بانداژهای مقاوم در برابر آب و هوا ساخته شده است. اگرچه شما نباید از پانسمان نفوذناپذیر در زخم های عفونت کرده استفاده کنید. پانسمان هایی که شامل اینادین و نقره می باشد برای زخم های عفونی بهتر می باشند.
اگر زخم شما مقدار زیادی گلبول سفید، باکتری یا ضایعات تراوش می کند متخصص پا ممکن است به دلیل قدرت جذب بیشتر از پانسمان فومی یا آلجیناتی استفاده کنند. متخصص پا همچنین ممکن است از پانسمان با هیدروژل استفاده کند. هیدروژل زخم را مرطوب نگه می دارد و باعث تسریع در فرآیند ترمیم می شود. بعضی هیدروژل ها مانند آنزیم های نابوده کننده، باعث نابودی بافت های آسیب دیده می شوند.
در نهایت پانسمان زخم شما بسته به نوع زخم دیابتی شما می تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال اگر شما زخم دیابتی سیاهرگی داشته باشید، متخصص پا ممکن است استفاده از پانسمان چند لایه فشرده برای کاهش تعریق پیشنهاد دهد. اگر شما زخم دیابتی سرخرگی داشته باشید، متخصص شما ممکن است استفاده از پانسمان زینک اکساید مرطوب را پیشنهاد دهد.
بریدن بافت های مرده زخم
برش بافت های مرده فرآیندی است که متخصص پا بافت های آسیب دیده، عفونت کرده یا مرده را از زخم شما پاک می کند. این کار روند ترمیم زخم شما را بهبود می بخشد. متخصص پا می تواند به چند روش بافت زخم شما را پاک کند که شامل جراحی بافت های زخم، از بین بردن با آنزیم، لارو درمانی و هیدروسرجری(جراحی با آب) می باشد.
- جراحی بافت های زخم : این روش مرسوم ترین راه برای از بین بردن بافت های مرده است و متخصص پا از چاقوی جراحی (بیستوری) برای از بین بردن بافت مرده استفاده می کند.
- از بین بردن با آنزیم : یک آنزیم، یک کاتالیزور بوده سرعت یک واکنش شیمیایی را افزایش می دهد. در طول این فرآیند متخصص پا یک آنزیم موضعی قرار می دهد که به صورت شیمیایی بافت اسیب دیده یا مرده را تبدیل به مایع می کند. اگر جراحی بافت های زخم به دلیل پیچیدگی ها بهترین گزینه ممکن نباشد، از بین بردن بافت ها با آنزیم می تواند گزینه خوبی باشد.
- لارو درمانی : در لارو درمانی متخصص پا کرم لارو(maggot) بر روی بافت زخم قرار می دهد. این کرم بافت ناسالم پوست را خواهد خورد. این روش درمان ممکن است بسیاری از بیماران را آزرده کند، پس به عنوان گزینه اول نمی توان در نظر گرفت. اگرچه این روش را نباید دست کم گرفت. این کرم ها در کاهش باکتری های استافیلوکوک اورئوس(MRSA) و سایر باکتری ها که می توانند به آنتی بیوتیک ها مقاوم باشند، تاثیر قابل توجهی دارد.
- هیدروسرجری(جراحی با آب) : در طول هیدروسرجری متخصص پا از بخار پر فشار سرم نرمال سالین برای پاک کردن زخم استفاده خواهد کرد. مزیت این روش دقت بسار بالا بوده و از نابودی بافت های سالمی که در روش جراحی ممکن است نابود شوند، جلوگیری خواهد کرد.
درمان خانگی
هدف اصلی از این روش، درمان به صورت سریعترین حالت ممکن است. هرچه سریعتر درمان انجام شود شانس عفونت زخم نیز کاهش می یابد.
در ادامه چند روش برای درمان زخم دیابتی پا را بررسی خواهیم کرد :
پای خود را بالا نگه دارید
بشینید و پای خود کمی بالاتر قرار داده و مطمئن باشید که با زمین برخورد نداشته باشد. هدف از این کار محافظت پای شما از باکتری ها و میکروب ها در سطح زمین می باشد که می تواند برای زخم شما خطرناک باشد. حتی موقعی که پای شما پانسمان شده است باکتری می توانند از سوراخ های ریز در بانداژ وارد شده و به زخم دسترسی پیدا کنند.
پای خود را با آب گرم بشویید
مطمئن باشید که دمای آب قابل تحمل باشد، در غیر این صورت ممکن است پوست خود را بسوزانید که با توجه به شرایط موجود بسیار خطرناک می باشد. از آنجا که باکتری ها نمی توانند در آب گرم زنده بمانند، شستن پا در آب گرم باعث تمیز شدن از باکتری ها می گردد. بعلاوه گرما می تواند باعث باز شدن رگ ها در پا و گردش خون بهتر شود.
هنگام خواب مراقب باشید
حتی هنگامی که زخم پانسمان شده، بهتر است از تماس محل زخمتان با ملافه تخت جلوگیری کنید. همچنین هنگامی که در خواب تکان می خورید، ممکن است زخم خود را به دوشک بمالید که می تواند باعث باز شدن زخم و درد شدید شود.
از پوشش مناسب برای پای خود استفاده کنید
از یک جفت جوراب نرم و گشاد استفاده کنید و پای خود را تمیز نگه دارید. از پوشیدن کفش، پوشش های تنگ و پا برهنه راه رفتن خود داری کنید. در واقع بهتر است تا زمانی که دکتر شما مناسب بداند از راه رفتن خودداری کنید.
مرتب به دکتر مراجعه کنید
فقط یک نفر است که می تواند بهترین توصیه ها را به شما برای مراقبت از زخم پای دیابتی بدهد. او می تواند به شما نسخه های دارویی، راهنمایی درباره بهبود وضعیت و پیشنهاد برای پوشش مناسب بدهد. همچنین او می تواند شما را از تغییرات زخمتان آگاه سازد و توصیه کند که کار درست را انجام دهید. توجه داشته باشید دکترهای زیادی در زمینه دیابت وجود دارند و تعداد کمی با این شرایط آشنایی دارند پس دکتر خود را با دقت انتخاب کنید.
ناخن های خود را تمیز نگه دارید
چه شما دیابت داشته باشید چه نداشته باشید ناخن خود را تمیز و پاکیزه نگه دارید. به بیمارتان دیابتی توصیه نمی شود ناخن های خود را کوتاه کنند. اما نباید اجازه دهند این مسئله باعث شود باکتری به آسانی به زخم شما برسند که در ادامه منجر به عفونت زخم شود. دکترهایی هستند که در مراقبت از پا مهارت دارند و متخصصین پا نامیده می شوند، آنها به شما کمک خواهند کرد از پای خود و زخم آن محافظت کنید.
