کلاب فوت خفیف و شدید در کودکی و بزرگسالی : درمان بدون جراحی

اختلال پا گاهی به آن به عنوان کلاب فوت (Clubfoot) اطلاق می‌شود و معمولاً یک اختلال مادرزادی است که از زمان تولد وجود دارد. در این حالت، پا به داخل چرخیده و به شکل ناهمواری قرار می‌گیرد. در کلاب فوت، تاندون‌ها و بافت‌های نرم که ساختار پا را تشکیل می‌دهند، کوتاهتر از حد طبیعی هستند. پاچنبری (Gait abnormality) نیز یک نوع ناهنجاری شایع در زمان تولد است که معمولاً به صورت یک مشکل مجزا در یک نوزاد سالم رخ می‌دهد.

کلاب فوت می‌تواند درجه خفیف یا شدیدی داشته باشد. نیمی از نوزادان با این اختلال در هر دو پا مبتلا می‌شوند. اگر کودک با کلاب فوت به دنیا آمده باشد، راه رفتن و حرکت کردن به صورت طبیعی برای او دشوار خواهد بود. به همین دلیل، متخصصین توصیه می‌کنند که این اختلال در سن کودکی به سرعت درمان شود.

علل کلاب فوت

کلاب فوت علت مشخصی ندارد، با این حال، می‌تواند ناشی از ترکیبی از مواردی مثل وراثت و عوامل محیطی باشد.

عواملی که در معرض خطر هستند:

پسرها تقریباً دو برابر دختران دچار کلاب فوت می‌شوند.

موارد زیر برخی از عوامل خطر هستند:

• اجداد شما: اگر یکی از والدین یا یکی از فرزندان دیگر آنها دچار کلاب فوت باشد، احتمال اینکه کودک دچار آن شود وجود دارد.
• مشکلات مادرزادی. کلاب فوت گاهی با سایر ناهنجاری‌های اسکلتی موجود در هنگام تولد (مادرزادی) در ارتباط است، مانند اسپینا بیفیدا، ناهنجاری هنگام تولد که در آن ستون فقرات و نخاع به درستی رشد نکرده یا بسته نمی‌شوند.
• محیط: سیگار کشیدن در دوران بارداری خطر ابتلای نوزاد به کلاب فوت را افزایش می‌دهد.
• در دوران بارداری، مایع آمنیوتیک کافی وجود ندارد. کلاب فوت می‌تواند ناشی از کمبود مایعی باشد که جنین را در دوران بارداری احاطه کرده است.

علائم کلاب فوت

نشانه‌های کلاب فوت عبارتند از موارد زیر:

• قسمت بالای پا به سمت پایین و داخل پیچ خورده و باعث بالا آمدن قوس و خم شدن پاشنه به داخل می‌شود.
• ممکن است کف پا آنقدر به پهلو بچرخد که به نظر وارونه برسد.
• ساق یا کف پای آسیب دیده ممکن است کمی کوتاه‌تر باشد.
• در پای آسیب دیده، اغلب ماهیچه‌های پا رشد نکرده‌اند.

کلاب فوت به جز ظاهر غیر طبیعی، درد و ناراحتی ایجاد نمی‌کند.

تشخیص کلاب فوت

پزشک معمولاً با نگاهی به فرم و محل قرارگیری پای نوزاد می‌تواند اندکی بعد از به دنیا آمدن، کلاب فوت را تشخیص دهد. گاهی اوقات، پزشک ممکن است از اشعه ایکس برای تعیین شدت کلاب فوت استفاده کند، اما همیشه به اشعه ایکس نیاز نیست.

اکثر موارد ابتلا به کلاب فوت قبل از زایمان در طی یک سونوگرافی در هفته 20 بارداری به وضوح قابل مشاهده است. اگرچه نمی‌توان برای جلوگیری از ابتلا به کلاب فوت قبل از تولد کاری انجام داد، اما آگاهی از این مسئله ممکن است به شما این امکان را بدهد که در مورد این بیماری اطلاعات بیشتری کسب کرده و با متخصصان مناسب مانند جراح ارتوپد کودکان مشورت کنید.

کلاب فوت چگونه درمان می‌شود؟

درمان کلاب فوت معمولاً در یکی دو هفته اول پس از تولد آغاز می‌شود زیرا استخوان‌ها، مفاصل و تاندون‌های نوزاد شما بسیار انعطاف پذیر هستند. هدف از درمان این است که به منظور جلوگیری از آسیب‌های طولانی مدت، ظاهر و عملکرد پای کودک شما قبل از اینکه راه رفتن را بیاموزد بهبود یابد.

چندین گزینه درمانی در دسترس است، از جمله:

روش پونستی

درمان اصلی کلاب فوت روش پونستی است که در آن متخصص پای کودک را دستکاری می‌کند تا حالت خمیده پا اصلاح شود. سپس پا از انگشت شست تا ران گچ گرفته می‌شود تا ثابت بماند. پزشک پای نوزاد را در دستانش می‌گیرد و رباط‌های داخلی را کمی کش می‌دهد و در حالی که دستیار گچ پا را گچ می‌گیرد، پا را در جای خود نگه می‌دارد.

پس از یک هفته اولین گچ برداشته می‌شود. رباط‌ها بیشتر کشیده می‌شوند و گچ دوم اعمال می‌شود. هفته بعد، گچ بعدی اعمال می‌شود. این چرخه معمولاً حدود چهار هفته ادامه می‌یابد. سپس، در بیشتر موارد، روشی به نام تنوتومی انجام می‌شود. تاندون آشیل سخت و سرکش قطع می‌شود. این باعث شل شدن پا برای قرار گرفتن در گچ نهایی می‌شود، که به مدت سه هفته باقی می‌ماند تا به آشیل زمان بدهد تا بهبود یابد. ابداکشن بریس پا تنها پس از اصلاح کامل کلاب فوت با دستکاری، مجموعه گچ‌گیری‌ها و احتمالاً تنوتومی استفاده می‌شود. ابداکشن بریس پا، که تنها روش موفقیت‌آمیز برای جلوگیری از عود بیماری است، هنگامی که به طور مداوم طبق چیزی که گفته شد مورد استفاده قرار می‌گیرد، در 95٪ از بیماران موثر است.

اسپلینت/ بریس

اسپلینت یا بریس پس از مجموعه گچ‌گیری‌ها یا پس از اعمال گچ بعد از جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• ابداکشن بریس پونستی پا: طوری طراحی شده است که برای کودک راحت‌تر باشد و پذیرش آن بسیار راحت‌تر از میله‌های دنیس براون است. والدین بیشتر قادر به استفاده از آن هستند و نوزاد در طول شب می‌خوابد.
• میله‌های دنیس براون: جایی که چکمه یا کفش به میله‌ای وصل می‌شود که می‌توان روزانه آن را به آرامی تنظیم کرد، تا زمانی که در نهایت پاها در موقعیت مناسب قرار گیرند. چکمه‌ها و میله‌های دنیس براون معمولاً پس از مجموعه گچ‌گیری‌ها برای حفظ اصلاح حاصل از گچ گرفتگی استفاده می‌شود. اکنون با ابداکشن بریس پونستی پا جایگزین می‌شود.
• بریس AFO: یک آتل پلاستیکی با قالب سخت و محکم است که برای نگه داشتن ساق پا، نگه داشتن کف پا و مچ پا در موقعیت صحیح و افتادن صحیح پا، روی ساق پا و کف پا قرار می‌گیرد. این نوع AFO برای روش‌های درمانی جراحی کلاب فوت استفاده می‌شود و بخشی از روش پونستی نیست.

روش فیزیوتراپی

تکنیک فیزیوتراپی فرانسوی شامل مراجعه روزانه به متخصص طب فیزیکی است. کشش ملایم و بدون درد در کف پا انجام می‌شود. سپس پا را برای حفظ وضعیت بهبود یافته با نوار غیرارتجاعی بی‌حرکت نگه می‌دارند و تا قبل از دیدار روز بعد به این شکل نگه داشته می‌شود. در انتها اسپلینت فلزی روی نوارهای چسب قرار داده می‌شود تا دامنه حرکتی بهبود یافته حفظ گردد، که نوزادان به خوبی آن را تحمل می‌کنند. این نوار هر روز به مدت دو ساعت برداشته می‌شود تا امکان استحمام، تهویه پوست و تمرینات خانگی وجود داشته باشد. آتل‌های آکواپلاست متحرک نیز برای تقویت موقعیت نوار چسب استفاده می‌شوند. جلسات یک ساعته فیزیوتراپی پنج روز در هفته به مدت سه ماه (در سفتی پا) انجام می‌شود. هنگامی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند دیگر از نوار استفاده نمی‌شود.

بوتاکس

بوتاکس همچنین همراه با فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد و گچ‌گیری و آتل‌بندی باعث بهبود قابل توجه انعطاف‌پذیری پا می‌شود و در برخی موارد نیازی به جراحی نیست. این روش شامل تزریق سم بوتولینوم به عضلات ساق پا است.

The Ilizarov technique

این تکنیک در درمان ناهنجاری‌های پیچیده مقاوم کلاب فوت استفاده می‌شود. این روش شامل قرار دادن سیم‌های کششی از طریق ساختارهای استخوانی کلاب فوت برای تنظیم مجدد سطوح مفصلی و آناتومی پا است. ثابت کننده خارجی ایلیزاروف که Ilizarov Aparatus  نیز نامیده می‌شود، یک ابزار بسیار قدرتمند است که ممکن است برای تثبیت شکستگی، رشد مجدد استخوان از دست رفته یا اصلاح ناهنجاری‌ها در چرخش طول یا زوایای استخوان نیز مورد استفاده قرار گیرد.

رهاسازی پس درمان جراحی

رهاسازی پس از درمان جراحی، شامل رهاسازی تمام تاندون‌ها و رباط‌های سفت در جنبه های خلفی و داخلی پا و ترمیم آنها در وضعیت طولانی‌تر است. اخیراً، مشخص شده است که برخی از رباط‌های جانبی نیز باید آزاد شوند تا رهایی کامل امکان‌پذیر باشد. برش مورد استفاده ممکن است متفاوت باشد. پس از جراحی، پا نیاز به گچ گیری دارد و پس از آن از آتل برای نگه داشتن اصلاحات انجام شده استفاده می‌شود.

هنگامی که عود رخ می‌دهد، ممکن است نیاز به جراحی بیشتر باشد. این عمل‌ها عبارتند از:

• استئوتومی: شامل برداشتن قسمتی از استخوان
• خشک کردن مفصل: که در آن دو یا چند استخوان با هم ادغام می شوند. جراح از استخوان در جاهای دیگر بدن استفاده می‌کند.

برخی افراد ممکن است به 2 اندازه کفش متفاوت نیاز داشته باشند. ممکن است اختلاف طول پا وجود داشته باشد که نیاز به اصلاح یک کفش دارد. طبیعی است که ماهیچه ساق پا کوچکتر شده و با ایجاد بافت اسکار در پی جراحی تا حدی سفتی ایجاد شود. آرتروز یک شکایت رایج در بیمارانی است که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند.

عوارض کلاب فوت

به گفته متخصص درمان کلاب فوت، تا زمانی که کودک شما ایستادن و راه رفتن را یاد نگیرد، معمولاً هیچ گونه عارضه‌ای وجود ندارد. در صورتی که کلاب فوت درمان شود، به احتمال زیاد کودک به طور عادی راه می‌رود. آنها ممکن است با موارد زیر دست و پنجه نرم کنند:

• حرکت: پای آسیب دیده ممکن است کمی انعطاف‌پذیر باشد.
• طول پاها: اگرچه اندام آسیب دیده ممکن است کمی کوتاه‌تر باشد، اما ممکن است مشکلات حرکتی شدیدی ایجاد نکند.
• سایز کفش: پای آسیب دیده ممکن است کمی کوتاه‌تر از پای دیگر باشد.
• اندازه عضلات ساق پا: در طرف آسیب دیده به احتمال زیاد کوچکتر از عضلات طرف مقابل است.

از سوی دیگر، در صورتی که کلاب فوت درمان نشود، می‌تواند باعث ایجاد عوارض شدیدتری شود. این عوارض عبارتند از:

• آرتروز: آرتروز به احتمال زیاد در نوجوان شما ایجاد می‌شود.
• عزت نفس منفی: در دوران نوجوانی ممکن است نوجوان به دلیل ظاهر منحصر به فرد پاهایش عزت نفس کمی داشته باشد.
• عدم امکان راه رفتن عادی: کودک شما ممکن است به دلیل پیچ خوردن مچ پا نتواند تنها راه برود. در شرایط دشوار، آنها ممکن است روی قسمت توپی شکل پا، قسمت خارجی پا یا حتی بالای پا راه بروند.
• مشکلات ناشی از تغییر در تکنیک راه رفتن است: تغییرات راه رفتن ممکن است مانع رشد طبیعی ماهیچه ساق پا شود، در نتیجه زخم یا پینه بزرگ روی پا ایجاد می‌کند و راه رفتن را دشوار می‌کند.