روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید): علائم و درمان آن با طب فیزیکی

روماتیسم مفصلی یک بیماری سیستمی تورمی است که تأثیری بر روی مفاصل بدن دارد. علت ابتلا به این بیماری هنوز کاملاً مشخص نشده است، اما فرضیه وجود دارد که روماتیسم مفصلی ناشی از اختلال در سیستم ایمنی بدن است.

التهاب در پوشش مفاصل که در نتیجه روماتیسم مفصلی به وجود می‌آید، باعث ایجاد درد، تورم، آسیب و ناهنجاری در مفاصل می‌شود. این بیماری ممکن است سایر اعضای داخلی بدن مانند عصب‌ها، چشم‌ها، ریه‌ها یا قلب را نیز درگیر کند.

علائم و پیشروی روماتیسم مفصلی در افراد متفاوت است. در بسیاری از موارد، روماتیسم مفصلی با تأثیر بر چند مفصل شروع می‌شود و پس از چند هفته یا چند ماه، به سایر مفاصل گسترش می‌یابد. با این حال، پیشروی روماتیسم مفصلی ممکن است به سرعت رخ دهد. برخی افراد اظهار می‌کنند که یک روز صبح به طور ناگهانی نمی‌توانند از رختخواب خود بیرون آیند.

مفاصلی که تحت تأثیر آرتروز قرار می‌گیرند

در مراحل اولیه ابتلا به روماتیسم مفصلی ممکن است هر یک از مفاصل بدن تحت تأثیر این بیماری قرار گیرند. مفاصلی که بیشتر دچار این عارضه می‌شوند عبارتند از:

• مفاصل کوچک در دست‌ها و پاها
• مچ دست
•  آرنج
•  شانه‌ها
• روماتیسم زانو

دلایل ابتلا به روماتیسم مفصلی

علت اصلی و دقیق ابتلا به روماتیسم مفصلی هنوز ناشناخته است اما تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل مختلفی در شکل‌گیری این بیماری نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• سابقه‌ی فامیلی: در برخی افراد، ممکن است عوامل ژنتیکی باعث ابتلا به روماتیسم مفصلی شود. البته وجود عوامل ژنتیکی لزوماً به این معنا نیست که حتماً شما به این بیماری مبتلا خواهید شد.
• جنسیت: زنان دو تا سه برابر بیش از مردان در معرض ابتلا به بیماری روماتیسم مفصلی هستند.
• هورمون‌ها: به نظر می‌رسد تغییرات هورمونی احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی را افزایش می‌دهند. برای مثال علائم روماتیسم مفصلی در دوران حاملگی افزایش می‌یابد که ممکن است این علائم شدید تا زمان زایمان و وضع حمل باقی بمانند. روماتیسم مفصلی در میان زنانی که به بچه شیر می‌دهند کمتر دیده می‌شود.
• سن: هر کس در هر سنی ممکن است به روماتیسم مفصلی مبتلا شود اما با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی هم افزایش می‌یابد (معمولاً این بیماری در سنین بین 40 تا 60 سال بیشتر دیده می‌شود)
• محیط: افرادی را که به صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به روماتیسم مفصلی هستند ممکن است دچار عفونت شوند. البته لازم به ذکر است که بیماری روماتیسم مفصلی یک بیماری عفونی یا یک بیماری مسری و واگیردار نیست.
• استعمال دخانیات: مطالعات نشان می‌دهد که در میان تمام عوامل محیطی، استعمال دخانیات بیشترین ارتباط را با ابتلا به روماتیسم مفصلی دارد.

علائم اولیه ابتلا به روماتیسم مفصلی

علائم اولیه ابتلا به روماتیسم مفصلی نامشخص بوده و می‌تواند شامل وجود احساس ناخوشایند و احساس خستگی، درد در اطراف مفاصل، تب کم، کاهش وزن و کاهش اشتها باشد. به مرور زمان روماتیسم مفصلی به مفاصل دیگر در هر دو طرف بدن گسترش یافته که غالباً الگویی متقارن دارد.

• احساس درد و سفت‌شدگی در چند مفصل، برخی مواقع مفاصل مشابه در هر دو طرف بدن دچار این عارضه می‌شوند.
• سفت‌شدگی مفاصل در هنگام صبح که به مدت 60 دقیقه یا بیشتر طول می‌کشد.
• کاهش دامنه حرکتی مانند ناتوانی در مشت کردن دست
• تورم در مفاصل که در برخی موارد این مفاصل گرم می‌شوند.
• تب، احساس خستگی، کاهش وزن یا کاهش اشتها
• غدد یا گره‌هایی (در زیر پوست رشد کرده و شکل می‌گیرند) که بیشتر در آرنج‌ها، دست‌ها و پاها این اتفاق می‌افتد. این علامت در بیست درصد افراد دیده می‌شود.

تشخیص روماتیسم مفصلی

تشخیص دقیق بسیار مهم است زیرا روش‌های درمانی متعددی برای مدیریت روماتیسم مفصلی و علائم آن وجود دارد. مدارک نشان می‌دهد که تشخیص و درمان زودهنگام و به موقع از آسیب‌دیدگی بیشتر مفاصل جلوگیری می‌کند.
اگر شما نشانه‌ها و علائم روماتیسم مفصلی را داشته باشید، پزشک، مفاصل شما را معاینه کرده و سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کند. وی همچنین ممکن است از شما بخواهد تا برای اطمینان از تشخیص، آزمایش خون بدهید یا برای بررسی آسیب‌دیدگی‌های مفاصل از آنها به وسیله اشعه ایکس عکس بگیرید.

درمان روماتیسم مفصلی

درمان روماتیسم مفصلی در مراحل ابتدایی بیماری می‌تواند به طور چشمگیری نتایج را در بلندمدت بهبود داده و غالباً آسیب را به مقدار زیادی کاهش دهد.
روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی، طب سوزنی، ورزش‌درمانی، رژیم غذایی سالم و تکنیک‌های آرامش بخشی از اجزا مهم مدیریت روماتیسم مفصلی هستند. همیشه بهتر است در مورد روش‌های درمانی در دسترس با متخصص طب فیزیکی و توانبخشی صحبت و مشورت کنید.

دارو درمانی

داروهای آرتروز برای کنترل بیماری، کاهش روند پیشروی و مدیریت درد تجویز می‌شوند.

درمان‌های فیزیکی

افرادی که به بیماری‌های مزمنی مانند روماتیسم مفصلی دچار هستند ممکن است تصمیم بگیرند برای مدیریت علائم بیماری خود از درمان‌های فیزیکی به عنوان طب مکمل و جایگزین استفاده کنند. متخصص طب فیزیکی و توانبخشی شما می‌تواند مشاوره‌های ارزشمندی در مورد این روش درمانی ارائه بدهد مخصوصاً برای افرادی که از روش‌های درمانی و داروهای دیگر هم استفاده می‌کنند.

تمرینات ورزشی و فعالیت‌های فیزیکی

یک اشتباه رایج این است که تصور می‌شود باید به مفاصل دردناک استراحت داد. برعکس، عدم انجام تمرینات کافی ورزشی باعث ضعف عضلانی و بدتر شدن درد و سفت‌شدگی مفاصل می‌شود. با انجام فعالیت‌های فیزیکی ماهیچه‌های اطراف مفصل تقویت شده و از مفصل حفاظت می‌کند. عضلات و بافت‌های قوی از مفاصلی که به دلیل ابتلا به آرتروز ضعیف شده و آسیب دیده‌اند محافظت می‌کند. تمرینات مختلف ورزشی برای کاهش درد و سفت‌شدگی مفاصل درگیر وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:

• تمرینات ورزشی برای افزایش دامنه حرکات (که به آنها تمرینات کششی و انعطافی گفته می‌شود)
• تمرینات تقویتی
• تمرینات استقامتی
• ورزش‌های ایروبیک

ماساژدرمانی

ماساژ دادن عضلات و بافت‌های نرم توسط متخصص طب فیزیک و توانبخشی به کاهش درد و سفت‌شدگی مفاصل کمک می‌کند. یکی دیگر از مزایای این روش درمانی کاهش استرس و اضطراب در کنار بهبود توان حرکتی و عملکرد مفاصل است.
تحریک ترانسکوتانئوس الکتریکی عصب (TENS)
سالیان زیادی است که تحریک الکتریکی برای کاهش درد افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی به کار برده می‌شود. متداول‌ترین روش، تحریک ترانسکوتانئوس الکتریکی عصب یا TENS است. این روش به عنوان موثرترین روش تحریک الکتریکی در میان روش‌های الکتریکی دیگر شناخته می‌شود. یک جلسه درمان به روش TENS در هفته که به مدت 15 دقیقه طول می‌کشد باعث تقویت چشمگیر قدرت دست و کاهش معنادار درد در مفصل شده که به مدت سه هفته ادامه می‌یابد.

تزریق پی آر پی

یک روش درمانی جایگزین برای بهبود روماتیسم مفصلی، تزریق پی آر پی (PRP) است که در بازسازی غضروف و مفاصل تخریب شده توسط روماتیسم مفصلی مؤثر است. روش درمانی پی آر پی یک روش درمانی است که به معکوس شدن یا بازتولید روندهای تخریبی ناشی از روماتیسم در مفاصل آسیب‌دیده کمک می‌کند.

گرما و سرمادرمانی

گرما: دوش آب گرم و استفاده از کیسه آب گرم به کاهش درد و سفت‌شدگی مفصل کمک می‌کند. گرما برای موارد زیر مناسب است:

• کاهش درد و سفت‌شدگی
• کاهش گرفتگی عضلات
• بهبود دامنه حرکتی

توجه: برای جلوگیری از وخیم‌تر شدن علائم، نباید از گرما روی مفاصل متورم استفاده کرد.

سرما: استفاده از کیسه‌های یخ آماده یا کیسه‌های یخی که در منزل تهیه شده است می‌تواند مفید باشد. همیشه بین کیسه یخ و پوست از پوشش‌های حفاظتی مانند حوله استفاده کنید. سرمادرمانی در موارد زیر به کار برده می‌شود:

• تورم
• کاهش درد
• کاهش گردش جریان خون در ناحیه متورم شده

بریس‌ها و ارتزها

برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی کفی و کفش طبی یا کفش‌های مخصوص تجویز می‌شود و همچنین در مورد مراقبت از پوست و ناخن به افراد مبتلا آموزش‌هایی داده می‌شود.

استفاده از اسپلینت می‌تواند از دردهای حاد ناشی از روماتیسم مفصلی بکاهد. اسپلینت‌ها به کاهش درد و تورم و افزایش دامنه حرکتی کمک کرده و از تغییر شکل‌های غیر طبیعی مفصل جلوگیری می‌کند.

حفاظت از مفاصل

شما باید همیشه مفاصل خود را طوری مورد استفاده قرار دهید که فشار اضافی بر آن وارد نشود. برخی تکنیک‌ها برای محافظت از مفاصل عبارتند از:

• جایگزین کردن کارهای تکراری و سنگین با کارهای سبک
• قرار دادن هوشمندانه مفاصل در جهت مناسب و کاهش فشار اضافی بر آنها. برای مثال چمباتمه زدن و زانو زدن ممکن است فشار مضاعفی بر ران‌ها و زانوها وارد آورد. زمانی که اجسام سنگین را برمی‌دارید یا حمل می‌کنید آنها را در سطح کمر نگه داشته و از حمل آنها به بالا یا پایین پله خودداری کنید.
• از ابزارهای کمکی برای حفظ انرژی و آسان‌تر کردن کارهای روزمره استفاده کنید. سطح صندلی خود را طوری تنظیم کنید که فشار بر مفاصل ران‌ها و زانوهای شما کم شود. از عصا برای کاهش فشار بر مفاصل ران‌ها و ران‌ها استفاده کنید.

رژیم غذایی سالم و کنترل وزن

با خوردن غذای سالم برای انجام فعالیت‌های روزانه خود انرژی کافی دریافت می‌کنید و همچنین سیستم ایمنی بدن شما بهبود یافته و استخوان‌ها و بافت‌ها هم سالم‌تر می‌مانند. سه روش برای بهبود تغذیه عبارتند از:

1. از مصرف شکر پرهیز کنید.
2. میوه و سبزیجات بیشتری بخورید.
3. از چربی‌های سالم استفاده کنید، شما در رژیم غذایی خود به چربی هم نیاز دارید اما استفاده بیش از حد از چربی برای سلامت بدن مضر است. دو گروه از چربی‌ها که برای بدن مفید هستند در روغن‌های طبیعی زیتون و کانولا و آواکادو و آجیل‌هایی مانند بادام و پسته یافت می‌شوند. این چربی‌ها حاوی اسیدهای چرب امگا 3 یا امگا 6 بوده و در ماهی‌های آب‌های سرد، گردو، دانه آفتابگردان و دانه‌های کتان یافت می‌شوند.