درمان فتق دیسک (بیرون زدگی دیسک) بعلت فشار زیاد بر ستون فقرات

یکی از رایجترین دلایلی که مردم به متخصصین طب فیزیکی و یا ارتوپدی مراجعه می‌کنند، دردهای مزمن کمر بعلت فتق دیسک است. دیسک‌های فتق شده می‌توانند در هر سطح از ستون فقرات شما وجود داشته باشند ، اما بیشتر آن‌ها در ستون فقرات کمری (تحتانی) و ستون فقرات گردنی (گردن) دیده می‌شوند. آن‌ها بیشتر در قسمت پایین ستون فقرات اتفاق می‌افتند ، زیرا آن قسمت از پشت شما بیشترین حرکت را در طول روز دارد. اگر ناحیه پایین ستون فقرات شما دچار فتق دیسک شده باشد، درد از پایین پا به کف پا حرکت می‌کند. همچنین ممکن است در برخی از عضلات پا دچار برخی نقاط ضعف شوید. اگر فتق دیسک در گردن شما باشد ، درد ، ضعف و بی حسی در قسمت بالای بازوها ، شانه‌ها ، دست‌ها و انگشتان احساس می‌شود. صرف نظر از محل فتق دیسک ، ممکن است متوجه شوید که برخی حرکات ، سرفه یا عطسه می‌توانند درد را افزایش دهند. با کمک متخصص ستون فقرات، بیماران در هر سنی می‌توانند سریع تسکین پیدا کنند و یاد بگیرند که با جلسات منظم فیزیوتراپی و سایر روش‌های درمانی، درد خود را کنترل کنند. در ادامه‌ی مطلب درباره‌ی چگونگی ایجاد فتق دیسک، علت، علائم و درمان این عارضه بیشتر توضیح داده شده است.

چه عواملی باعث ایجاد فتق دیسک می‌شوند؟

دیسک‌های ستون فقرات، که به عنوان دیسک‌های بین مهره‌ای نیز شناخته می‌شوند، ساختارهای لاستیکی شبیه بالشتک هستند که بین هر دو مهره ستون فقرات قرار دارند. این دیسک‌ها به صورت کپسولی دایره‌ای و صاف با قطر تقریبی یک اینچ و ضخامت حدود یک چهارم اینچ هستند. آنها شامل یک پوشش خارجی سخت و الیافی و یک هسته ارتجاعی هستند.

دیسک‌ها محکماً بین مهره‌ها قرار گرفته‌اند و رباط‌ها آنها را در مکان خود نگه می‌دارند. دیسک‌ها به عنوان محافظ و جداکننده بین مهره‌ها عمل می‌کنند و جلوی برخورد آنها را با یکدیگر می‌گیرند. همچنین، به عنوان یک فنر، انعطاف‌پذیری ستون فقرات را فراهم می‌کنند.

در سنین جوانی و اوایل بزرگسالی، یک دیسک ستون فقرات توسط کیسه‌های پر از مایع احاطه شده است که آن را لغزنده می‌کند. با پیشروی در سن، مواد نرم داخلی دیسک طریقه‌ای را شروع به سفت شدن می‌کنند و خاصیت لغزش و ارتجاع آن کاهش می‌یابد. هرچه سن بیشتر می‌شود، دیسک‌ها بیشتری از مایع خود از دست می‌دهند و پوشش محافظ خارجی آنها ضعیفتر می‌شود و به آسیب و تخریب دژنراتیوی حساس‌تر می‌شوند.

فتق دیسک به وضعیتی گفته می‌شود که دیسک پاره شده و از موقعیت خود خارج شده باشد. این اتفاق زمانی می‌افتد که هسته ژله‌ای دیسک از طریق پارگی بخشی از رویه خارجی دیسک بیرون بزند.

گاهی اوقات علت فتق دیسک دقیقا مشخص نیست. با این حال، عوامل خاصی وجود دارند که خطر فتق دیسک را افزایش می‌دهند. این عوامل شامل موارد زیرند:

• اضافه وزن
• ژنتیک
• سیگار کشیدن
• بعضی مشاغل
• بالا رفتن سن

علائم فتق دیسک

علامت رایج فتق دیسک ، احساس درد در ناحیه‌ای است که عصب به واسطه آن تحت فشار  قرار گرفته است.

علائم ممکن است فقط در یک طرف بدن بروز کنند.

اگرچه ممکن است فرد به خاطر این که هیچ علامتی ندارد اصلا متوجه فتق دیسک خود نشود.

اگر فتق دیسک در قسمت‌های پایینی ستون فقرات اتفاق بیفتد ، معمولا فرد بیشتر در باسن ، ران ، ساق پا و بخشی از کف و روی پای خود درد خواهد داشت.

اگر فتق دیسک فتق در ناحیه گردن اتفاق افتاده باشد ، به طور معمول فرد بیشتر در شانه و بازو درد خواهد داشت.

همچنین ممکن است فرد در ناحیه‌ای که عصب تحت تأثیر قرار گرفته است ، احساس گز گز یا بی حسی داشته باشد و یا دچار ضعف عضلانی شود.

تشخیص فتق دیسک

پزشک برای تشخیص فتق دیسک ، ابتدا یک معاینه بدنی انجام داده و سوابق پزشکی بیمار را بررسی می‌کند؛ همچنین ممکن است از بیمار بخواهد به شکم دراز بکشد تا بتواند میزان حساسیت کمر او را بررسی کرده ، و در مورد علائم بیمار نیزاز وی سوال می‌کند. به جز این‌ها ممکن است از بیمار بخواهد پاهای خود را به طرق مختلفی حرکت دهد تا تشخیص دهد چه زمانی درد بیمار بیشتر می‌شود.

پزشک ممکن است برای بررسی رفلکس‌ ، قدرت عضلات ، توانایی راه رفتن و احساس بیمار نیز یک معاینه عصبی انجام دهد.

همچنین ممکن است لازم ببیند برای مشاهده اعصاب درگیر، تصویربرداری‌های تشخیصی مانند تصویربرداری با اشعه ایکس ، ام آر آی  یا سی تی اسکن انجام شود.

همچنین ممکن است آزمایشی به نام میلوگرام انجام دهد. از این تست برای مشاهده مواردی که چندین دیسک دچار فتق شده‌‌اند و یا سایر مشکلاتی که ممکن است باعث وارد آمدن فشار بر اعصاب یا نخاع شوند استفاده می‌شود.

پزشک همچنین ممکن است برای بررسی میزان حرکت تکانه‌های الکتریکی در طول بافت عصبی بیمار، آزمایشات عصبی مانند نوار عصب و عضله و الکترومیوگرافی انجام دهد. این آزمایشات به او کمک می‌کنند تا محل دقیق آسیب عصبی را تشخیص دهد.

درمان فتق دیسک

روش‌های درمان فتق دیسک از ساده به پیچیده به طریق زیر دسته بندی می‌شوند:

داروها

دارو برای کاهش درد فتق دیسک کمر:

• مصرف داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن ، ناپروکسن سدیم یا استامینوفن می‌تواند به تسکین دردهای خفیف تا متوسط کمک کند.
• تزریق کورتیکواستروئید در فضای اپیدورال که عصب آسیب دیده در آن قرار دارد می‌تواند به تسکین درد و التهاب‌های شدیدتر کمک کند.
• در صورتی که بیمار اسپاسم عضلانی داشته باشد، پزشک ممکن است برای او داروهای شل کننده عضلات تجویز کند.
• اگر سایر داروها درد را تسکین ندهند ، پزشک ممکن است برای بیمار داروهای حاوی مخدر مانند کدئین یا اکسی کدون تجویز کند. از داروهای حاوی مخدر باید فقط برای مدت کوتاهی استفاده کرد زیرا ممکن است اعتیاد آور باشند.

فیزیوتراپی برای فتق دیسک

روش‌های فیزیوتراپی می‌توانند به بهبود فتق دیسک کمک کنند. یک برنامه‌ درمانی فیزیوتراپی مناسب طوری طراحی شده که باعث تسکین فوری کمر درد شده و راهکارهای جلوگیری از عود آسیب دیدگی را به بیماران آموزش دهد. برای درمان فتق دیسک چندین روش فیزیوتراپی وجود دارد از جمله سرما درمانی و گرما درمانی ، تراکشن (کشش) ، ماساژ بافت‌های عمقی ، آب درمانی و تحریک الکتریکی.

برنامه ریکاوری به طور معمول با روش‌های غیرفعال فیزیوتراپی آغاز شده و برای جلوگیری از درد بیشتر و تقویت بدن با روش‌های فعال ادامه می یابد. متخصصان مجرب فیزیوتراپی بسته به ماهیت مشکل و پس از بررسی دقیق وضعیت بیمار یک برنامه درمانی مخصوص برای او طراحی می‌کنند.

سرما درمانی و گرما درمانی 

استفاده از سرما درمانی و گرما درمانی برای بسیاری از بیماری‌ها از جمله فتق دیسک کاملاً رایج است. بسیاری از برای درمانگران دستیابی به بهترین نتیجه ، به تناوب از گرما و سرما برای درمان بیماران استفاده میکنند. از گرما برای افزایش جریان خون به یک منطقه خاص از بدن استفاده می‌شود تا با این کار مواد مغذی و اکسیژن بیشتری به آن ناحیه برسد. علاوه بر این ، جریان خون می‌تواند مواد زائد ناشی از اسپاسم عضلانی را از ناحیه تحت درمان خارج کند.

سرما درمانی گردش خون را در ناحیه تحت درمان کند می‌کند. این روش می‌تواند به کاهش درد ، اسپاسم عضلات و التهاب ناحیه آسیب دیده کمک کند. روش‌های مختلف سرما درمانی شامل ماساژ  با یخ ، صرفا قرار دادن یک بسته یخ ( که در یک حوله پیچیده شده) یا استفاده از اسپری فلورومتان باشد که می‌تواند باعث خنک شدن بافت‌های ملتهب شود.

ماساژ بافت‌های عمقی  

در فیزیوتراپی از انواع مختلفی از استفاده می‌شود ، اما ماساژ بافت‌های عمقی بهترین گزینه برای درمان فتق دیسک است چرا که فشار شدیدی که در این نوع ماساژ استفاده می‌شود می‌تواند اسپاسم و تنش عضلات عمقی را از بین ببرد.

تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)

روش تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)  به دلیل تحریک عضلات با استفاده از جریان الکتریکی ، به ابزاری محبوب و موثر برای فیزیوتراپیست‌ها در سراسر جهان تبدیل شده است. دستگاه TENS از طریق الکترودهایی که روی پوست قرار می‌گیرند، جریانات الکتریکی کوچکی را به اعصاب خاص و نقاط خاصی در بدن می‌فرستد. این روش می‌تواند به رفع اسپاسم عضلات کمک کرده و باعث آزاد شدن اندورفین‌‌ها یعنی مسکن‌های طبیعی بدن شود.

ترکشن (کشش) 

ترکشن یا کشش روشی موثر در کاهش درد ستون فقرات است. این روش با کشش آرام استخوان‌ها (مهره‌ها) و دور کردن آن‌ها از هم و رفع فتق دیسک باعث کاهش دردهای ستون فقرات می‌شود. از این روش برای رفع فشار از روی مهره‌های کمری و مهره‌های گردنی ستون فقرات استفاده می‌شود.

روش‌های فعال فیزیوتراپی 

در درمان فتق دیسک ، از درمان‌های فعال نیز برای بهبود قدرت عضلانی ، وضعیت بدنی ، انعطاف پذیری ، حرکت مفاصل و ثبات عضلات هسته استفاده می‌شود. از برنامه‌های درمانی ورزشی  به طور معمول برای به دستیابی به نتایج مطلوب ، تسکین درد و بهبود سلامت عمومی بیمار استفاده می‌شود.

ثبات هسته ( عضلات مرکزی بدن) برای سلامت ستون فقرات ضروری است زیرا عضلات شکم طوری طراحی شده‌اند که عضلات پشت و کمر در حمایت از ستون فقرات کمک کنند. اگر عضلات هسته ضعیف باشند ، فشار بیشتری به عضلات پشت وارد می‌شود. بهترین روش برای تقویت عضلات هسته و در نهایت کمر ، انجام تمرینات ثبات مرکزی یا ثبات هسته است که به تقویت عضلات همسترینگ ، ران و لگن نیز کمک می‌کنند. از تمرینات و تکنیک‌های کششی هم می‌توان برای بهبود انعطاف پذیری استفاده کرد که کمک می‌کنند تا شخص بتواند تمرینات قدرتی- هوازی و تمرینات قدرتی مانند پیاده روی ، دوچرخه سواری و شنا را بهتر انجام دهد.

آب درمانی  

آب درمانی یا هیدروتراپی نیز یکی از روش‌های فعال ایده‌آل در فیزیوتراپی است. فیزیوتراپیست ممکن است برای کاهش  فشار وارده بر بدن در طی تمرینات به بیمار یک برنامه درمانی ورزشی هوازی در آب او بدهد. علاوه بر این فیزیوتراپیست با تجویز تمرینات تقویت عضلات کمک می‌کند تا عضلات بهتر بتوانند از ستون فقرات پشتیبانی کنند.

اوزون تراپی

اوزون تراپی یا تزریق اوزون  یکی از روش‌های درمانی در پزشکی است که در آن از تزریق ترکیب دقیقی از مخلوط اکسیژن و اوزون برای درمان مشکلات مختلفی از جمله درد و عفونت استفاده می‌شود. تزریق اوزون با کوچک کردن قسمتی از دیسک که دچار فتق شده و روی عصب فشار می‌آورد ، باعث کاهش درد و ناراحتی بیمار خواهد شد. این روش مزایای بیشتری نیز برای سلامت بلند مدت دیسک دارد از جمله با کاهش التهاب ، افزایش جریان خون ، افزایش توانایی سلول‌ها برای مقابله با فشار اکسیداتیو و تحریک تقسیم سلولی و افزایش تعداد سلول‌های لایه بیرونی دیسک. این مزایا می‌توانند از آسیب دیدگی مجدد دیسک در آینده جلوگیری کنند.

اوزون تراپی یک درمان سرپایی است که در آن ترکیب اوزون به طور مستقیم به فضای دیسک تزریق می‌شود. در این روش از بی حسی موضعی و آرام بخشی خفیف استفاده می‌شود اما نیازی به برش جراحی نیست. پس از اتمام کار نیازی به استراحت طولانی و مرخصی گرفتن از کار نیست و به طور معمول بیماران می‌توانند روز بعد به محل کار خود برگردند.

علاوه بر مناسب نبودن اوزون تراپی برای بیمار، از تزریق پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت خون) برای کاهش درد فتق دیسک کمر استفاده می‌شود.

جراحی 

در صورتی که سایر گزینه‌های درمانی باعث بهبود شرایط بیمار نشوند جراحی آخرین گزینه‌ای است که ممکن است برای او پیشنهاد شود.

• عمل میکرودیسککتومی: میکرودیسکتومی یک جراحی کم تهاجمی است که در آن از میکروسکوپ جراحی و تکنیک‌های جراحی میکروسکوپی استفاده می‌شود. از این ابزارها و روش‌ها برای دسترسی به ستون فقرات و درمان آن با برداشتن بخشی از قسمت فتق شده دیسک یا قطعات جدا شده آن استفاده می‌کنند تا فشار وارده بر ریشه‌های عصب یا نخاع را کاهش دهند .
• عمل لامینکتومی: در جراحی لامینکتومی (یا عمل دکمپرشن یا رفع فشار از روی ستون فقرات) دیواره پشتی کانال نخاع که به آن لامینا گفته می‌شود را برمی‌دارند. جراح می‌خواهد با این کار فضای بیشتری برای نخاع ایجاد کرده و بدین شکل فشار را از روی نخاع و / یا اعصاب نخاعی بردارد.
• تعویض دیسک: در این عمل دیسک‌های آسیب دیده گردن یا کمر را خارج کرده و در مرحله بعد ، به جای آن یک دیسک مصنوعی شبیه به دیسک اصلی قرار می‌دهند. این روش به بازیابی حرکت ستون فقرات کمک می‌کند. جراحی تعویض دیسک اغلب جایگزین مناسبی برای جراحی فیوژن ستون فقرات است ، که در آن دو یا چند مهره از مهره‌های ستون فقرات را برای همیشه به هم  جوش می‌دهند.
• فیوژن ستون فقرات: جراحی فیوژن ستون فقرات یکی از عمل‌هایی است که برای تسکین درد مهره‌ها انجام می‌شود. در این روش برای کاهش حرکت، دو یا چند مهره‌ ستون فقرات را به هم جوش می‌دهند. این روش به کمک پیوند استخوان یا نصب ایمپلنت‌های فلزی انجام می‌شود.