درمان پوکی استخوان با روش های طب فیزیکی و توانبخشی

پوکی استخوان یک بیماری است که در اثر آن استخوان‌ها نازک و شکننده می‌شوند و قدرت خود را از دست می‌دهند. خطر شکستگی استخوان‌ها در افراد مبتلا به پوکی استخوان بیشتر از افراد عادی است. شایع‌ترین شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان در ناحيه مچ دست، لگن و ستون فقرات اتفاق می‌افتد. شکستگی‌های لگن از نوع شکستگی‌هایی است که بهبود آن می‌تواند بسیار مشکل باشد و موجب کاهش توانایی فرد در حرکت به اطراف خود می‌شود. این عارضه می‌تواند عوارض و بیماری‌های خطرناک دیگری را نيز به دنبال داشته باشد که غالباً با مرگ زودرس ارتباط دارد.

پوکی استخوان در زنان خیلی شایع‌تر از مردان است و علت آن تا حد زیادی به خاطر تغییرات هورمونی است که در دوره یائسگی در زنان اتفاق می‌افتد. اغلب افرادی که به پوکی استخوان مبتلا هستند، تا زمانی که یک شکستگی استخوان برایشان اتفاق می‌افتد و یا آزمایش تراکم استخوان انجام می‌دهند از ابتلای خود به این عارضه آگاهی ندارند.

پوکی استخوان چگونه ایجاد می‌شود؟

---

علی‌رغم آنکه علت اصلی عارضه پوکی استخوان به طور دقیق شناخته نشده است، اما در مورد چگونگی پیشرفت این بیماری اطلاعات کافی وجود دارد. استخوان‌های شما از بافت‌های زنده و در حال رشد ساخته شده است. بافت داخلی هر استخوان سالم در ظاهر شبیه به یک اسفنج دیده می‌شود و به آن استخوان ترابکولار (اسفنجی) گفته می‌شود. پوسته خارجی سخت و متراکمی که اطراف بافت اسفنجی را احاطه می‌کند، اصطلاحاً استخوان کورتیکال نامیده می‌شود. پوکی استخوان هنگامی ایجاد می‌شود که اندازه سوراخ‌های موجود در بافت اسفنجی بزرگ‌تر و تعداد آنها بیشتر می‌شود و این باعث ضعیف شدن ساختار داخلی استخوان می‌گردد.

استخوان‌ها علاوه بر حمایت از بدن و محافظت از اندام‌های حیاتی ما، منبع ذخیره کلسیم و سایر مواد معدنی در بدن می‌باشند. هنگامی که بدن ما به کلسیم نیاز داشته باشد، بافت استخوان را تجزیه می‌کند و سپس دوباره آن را می‌سازد. این فرایند که اصطلاحاً بازسازی یا شکل‌گیری مجدد (Remodeling) استخوان نامیده می‌شود، عامل تأمین کلسیم مورد نیاز برای بدن و در عین حال، تقویت و حفظ قدرت استخوان‌ها می‌باشد.

تا قبل از سن حدود 30 سالگی، هر فرد بیشتر از آن که استخوان از دست بدهد، استخوان جدید می‌سازد. اما بعد از 35 سالگی، تجزیه بافت استخوان‌ها سریع‌تر از تشکیل آن اتفاق می‌افتد و این امر به تدریج باعث کاهش تراکم استخوان‌ها می‌شود. در افرادی که به عارضه پوکی استخوان دچار می‌شوند، سرعت کاهش تراکم استخوان‌ها خیلی بیشتر از حد طبیعی است. بعد از سن یائسگی، سرعت تجزیه بافت استخوان در خانم‌ها حتی از این هم بیشتر می‌شود و خطر بروز پوکی استخوان را در آنها افزایش می‌دهد.

علائم پوکی استخوان

---

شایع‌ترین علائم پوکی استخوان عبارت است از:

• کمر درد
• کاهش تدریجی قد
• دولا و خمیده شدن قد
• شکستگی مکرر استخوان‌ها (ستون فقرات، لگن یا مچ دست)

چه کسانی در معرض خطر ابتلاء به پوکی استخوان هستند؟

---

عوامل خطرزای بسیار زیادی وجود دارند که احتمال بروز پوکی استخوان را افزایش می‌دهند. بعضی از مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

• جنسیت. زنان در سنین بالاتر از 50 سال یا دوره بعد از یائسگی بیشتر در معرض خطر ابتلاء به پوکی استخوان هستند. اصولاً تراکم استخوان‌ها در زنان در طی 10 سال اول بعد از یائسگی، با سرعت بالایی کاهش پیدا می‌کند، زیرا یائسگی موجب کاهش میزان تولید استروژن در زنان می‌شود. هورمون استروژن عامل حفاظت از استخوان‌ها در برابر کاهش تراکم می‌باشد.
• سن. هر چقدر سن شما بیشتر می‌شود، خطر وقوع شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان نیز در شما بالاتر می‌رود.
• ساختار استخوان و وزن بدن. افراد نحیف و لاغراندام، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند، زیرا این افراد در مقایسه با افراد چاق و درشت‌اندام، استخوان کمتری برای از دست دادن و پوک شدن دارند.
• سابقه فامیلی. اگر والدین یا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های شما قبلاً نشانه‌های پوکی استخوان از قبیل شکستگی لگن بعد از یک زمین خوردن آرام را داشته‌اند، احتمالاً شما هم بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان خواهید بود.
• تغذیه. اگر بدن شما به مقدار کافی کلسیم و ویتامین D نداشته باشد، احتمال بروز پوکی استخوان در شما بیشتر می‌شود.
• سبک زندگی. افرادی که سبک زندگی کم‌تحرک و ناسالم دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند.
• داروها. بعضی از داروها عوارض جانبی خاصی دارند که باعث آسیب رسیدن به استخوان‌ها و بروز پوکی استخوان می‌شوند. مهم‌ترین این داروها شامل استروئیدها، داروهای مورد استفاده در معالجه سرطان سینه و داروهای ضدصرع می‌باشد.
• سیگار کشیدن. سیگار کشیدن هم خطر پوکی و شکستگی استخوان‌ها را افزایش می‌دهد.
• مصرف الکل. مصرف الکل به میزان یک یا دو بار (یا بیشتر) در روز باعث افزایش احتمال پوکی استخوان می‌شود.
• بیماری‌ها و عوامل زمینه‌ای. افرادی که به بیماری‌های زیر مبتلا هستند، باید زودتر از موعد معمول نسبت به انجام آزمایش غربالگری پوکی استخوان اقدام کنند:
  • پرکاری تیروئید
  • هورمون‌درمانی برای معالجه سرطان سینه یا پروستات
  • اختلالات تغذیه‌ای (مانند پُرخوری روانی و یا بی‌اشتهایی عصبی)
  • پیوند عضو
  • بیماری‌های خونی از قبیل میلوم مولتیپل

تشخیص پوکی استخوان

---

گاهی اوقات ممکن است هنگامی که شما برای تشخیص علت کوتاه شدن قد خود به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک با انجام یک معاینه فیزیکی معمولی، عارضه پوکی استخوان را در شما تشخیص دهد. در این مورد، وقوع شکستگی‌های پنهان و بی‌صدای مکرر در استخوان‌های شما باعث فشرده شدن بافت استخوان بر روی هم و خم شدن ساختار آن می‌شود. معمولاً برای تشخیص این عارضه یک آزمایش عکسبرداری با اشعه ایکس انجام می‌شود تا در صورتی که تراکم استخوان‌ها کمتر از حد طبیعی است، بتوان آن را مشاهده کرد.

بهترین راه برای تشخیص پوکی استخوان (یا کاهش تراکم استخوان که پیش‌زمینه پوکی استخوان می‌باشد)، انجام یک آزمایش تراکم استخوان است. برای اندازه‌گیری تراکم استخوان‌ها در این آزمایش از تکنیک «سنجش جذب اشعه ایکس با انرژی دوگانه» (DEXA) استفاده می‌شود. این آزمایش در حدود 10 تا 15 دقیقه زمان می‌برد و کاملاً بدون درد است. برای انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان از مقادیر بسیار کمی از پرتوهای اشعه ایکس استفاده می‌شود و آزمایش معمولاً بر روی استخوان‌های ستون فقرات و لگن انجام می‌گیرد.

برای تشخیص علت پوکی استخوان مثلاً مشکلات تیروئید، ممکن است آزمایش‌های خون و ادرار نیز توسط پزشک شما توصیه شود. البته در اغلب افرادی که از پوکی استخوان رنج می‌برند، این عارضه هیچ علتی به جز پیری ندارد.

درمان پوکی استخوان

---

برای درمان پوکی استخوان می‌توان از روش‌های مختلفی اقدام کرد. اگر پوکی استخوان در حد خفیف باشد، انجام ورزش‌هایی که به تقویت استخوان‌ها و تحمل راحت‌تر وزن بدن کمک می‌کند، می‌تواند در افزایش تراکم استخوان‌ها مؤثر باشد. افزایش جذب کلسیم از مواد غذایی و احتمالاً مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D هم می‌تواند به ساخته شدن استخوان بیشتر و یا حداقل جلوگیری از پوک شدن بیشتر استخوان‌ها کمک نماید. علاوه بر آن، چند مورد دارو هم برای کند کردن روند کاهش تراکم استخوان‌ها و افزایش ساخته شدن آن، عرضه شده است. اگر چه تراکم استخوان‌ها معمولاً بعد از درمان به حالت طبیعی اولیه باز نمی‌گردد، اما خطر بروز شکستگی استخوان به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا می‌کند. ما در کلینیک تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی دکتر پورقاسمیان از روش‌های مؤثری در کاهش علائم و مشکلات ناشی از پوکی استخوان از جمله موارد زیر بهره می‌گیریم:

مگنت‌تراپی بهترین درمان برای پوکی استخوان

عارضه پوکی استخوان را می‌توان به طور موفقیت‌آمیزی با استفاده از روش مگنت‌تراپی پالسی (PNT) درمان نمود. مگنت‌تراپی موجب افزایش جریان خون در استخوان‌هایی که به خاطر پوکی تغییر شکل پیدا کرده‌اند، می‌شود و به افزایش تراکم استخوان و نیز ساخته شدن غضروف کمک می‌کند.

درمان پوکی استخوان با روش مگنت‌تراپی را می‌توانید به هر جایی که می‌روید و در هر زمانی که دوست داشته باشید، حتی در موقع خواب، انجام دهید. لوله‌های مخصوصی که برای این مگنت‌ها طراحی شده است، به شما این امکان را می‌دهد که هر موقع بخواهید، بتوانید مگنت‌ها را به نواحی دردناک بدن متصل کنید. به این ترتیب شما می‌توانید جلسات درمان مگنت‌تراپی خود را در زمان کار یا تماشای تلویزیون یا خوابیدن در رختخواب طی کنید.

برای دستیابی به نتایج بهتر از روش مگنت‌تراپی لازم است که حتماً این روش همراه با مصرف و جذب مقادیر مناسبی از کلسیم و ویتامین D باشد. معمولاً بعد از 6 ماه می‌توان بهبود محسوس تراکم استخوان‌ها را مشاهده کرد و این خیلی سریع‌تر از نتایجی است که تنها با مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D به دست می‌آید.

درمان فیزیکی و حرکات اصلاحی

حرکات و ورزش‌هایی که شما در جریان برنامه‌های درمان فیزیکی انجام می‌دهید، کاملاً به شرایط و نيازهاي خود شما بستگی دارد. در واقع این حرکات بر اساس علت بروز پوکی استخوان در شما، وضعیت تناسب فیزیک و اندام شما، میزان خطر وقوع شکستگی‌های ستون مهره‌ها و سطح آمادگی جسمانی شما جهت انجام ورزش‌ها تعیین می‌شود. اصولاً متخصص طب فیزیکی با همکاری خود شما، یک برنامه ورزشی برایتان تدوین می‌کند که هم شامل ورزش‌های مؤثر در بهبود قدرت تحمل وزن (از قبیل پیاده‌روی) و هم ورزش‌های تقویتی (کار با وزنه) باشد.

بسته به نوع نیازهای خاص شما، ممکن است متخصص درمان فیزیکی بر روی وضعیت بدن و تعادل اندام‌های شما نیز کار کند تا از اين طريق به جلوگیری از زمین خوردن و شکستگی استخوان‌های شما کمک نماید.

اوزون‌درمانی

اوزون‌درمانی می‌تواند به جلوگیری از بروز پوکی استخوان و تسکین علائم آن کمک نماید. مهم‌ترین فواید اوزون‌درمانی شامل کاهش التهاب‌های موضعی، تسکین درد، افزایش جذب کلسیم و افزایش سرعت بهبود آسیب‌دیدگی‌ها در بدن شما می‌باشد. علاوه بر آن، اوزون می‌تواند در کاهش عوارض ناشی از آرتروز و افزایش جریان خون در بدن تأثیر داشته باشد و به بهبود سلامت عمومی شما کمک کند.

استفاده از بریس برای پوکی استخوان

بخش عمده‌ای از شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان در ناحیه مچ دست، ستون مهره‌ها و یا لگن اتفاق می‌افتد. در صورتی که شما دچار یکی از انواع این شکستگی‌ها به خصوص شکستگی ستون فقرات شوید، ممکن است پزشک استفاده از بریس را به شما توصیه کند.

معمولاً بریس‌های کمر برای شکستگی‌های ستون فقرات و برای یک دوره زمانی کوتاه توسط پزشک توصیه می‌شود. این بریس‌ها می‌تواند در طول مدتی که مهره یا مهره‌های شکسته کمر شما در حال بهبودی می‌باشد، از ستون فقرات شما حمایت لازم را به عمل آورد. اگر استخوان‌های شما در اثر پوکی یا شکستگی، ضعیف شده باشد، لازم است با استفاده از بریس، از عضلات کمر شما نیز حمایت بیشتری شود تا این عضلات هم بتوانند وزن بدن شما را در طول دوره بهبود آسیب‌دیدگی‌ها، بهتر تحمل کنند.

برای درمان پوکی استخوان روش های دیگری ازجمله تزریق پلاسمای غنی از پلاکت(PRP)، طب ­سوزنی و … نیز وجود دارد.

پیشگیری از پوکی استخوان

---

پیشگیری از پوکی استخوان بسیار راحت‌تر و بهتر از درمان آن است. شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر به پیشگیری از پوکی استخوان‌های خود کمک کنید:

• مصرف غذاهای غنی از کلسیم از قبیل محصولات لبنی کم‌چرب، ماهی ساردین و سالمون، سبزیجات برگی تازه، غذاها و نوشابه‌های غنی شده با کلسیم
• گرفتن مقدار بیشتری ویتامین D از طریق آفتاب و یا مصرف مکمل‌های آن
• انجام ورزش‌های مؤثر در بهبود قدرت تحمل وزن بدن مانند پیاده‌روی سریع در هر روز
• ترک سیگار
• خودداری از مصرف زیاد الکل

دورنمای سلامتی افراد مبتلا به پوکی استخوان که از روش‌های درمانی مناسب برای رفع این عارضه استفاده می‌کنند، کاملاً خوب و امیدوارکننده می‌باشد، به ویژه در صورتی که این عارضه به موقع تشخیص داده شود و تحت درمان قرار بگیرد. حتی در موارد پوکی استخوان شدید هم امکان افزایش تراکم استخوان و یا متوقف کردن روند پیشرفت آن، وجود دارد. خطر بروز شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان را نيز می‌توان با درمان این عارضه به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش داد.