رابطه سیاتیک و دیسک کمر:انتشار درد از کمر به لگن و پاشنه پا

سیاتیک بیشتر یک علامت است تا اینکه یک بیماری باشد. این علامت به دردی اشاره دارد که از باسن و قسمت انتهایی کمر شروع می‌شود و در تمام طول پاها ادامه می‌یابد. این شرایط غالباً با کمردرد همراه است که می‌تواند کم و بیش شدیدتر از درد پا باشد. اصطلاح سیاتیک نشان می‌دهد که عصب سیاتیک، که اعصاب حرکتی را از ناحیه تحتانی کمر و از طریق باسن به پا منتقل می‌کند، نقش اساسی در ایجاد این گونه درد و ناراحتی ایفا می‌نماید.

سیاتیک واقعی شرایطی است که در آن دیسک کمر یا خارهای استخوانی ناشی از آرتروز استخوانی، یکی از ریشه‌های عصب سیاتیک را فشرده کرده و به آن فشار وارد می‌نماید. این حالت، با ایجاد فشار و اختلال در مسیر عصبی، باعث ایجاد درد شدید در فرد می‌شود. این نوع از کمردرد نسبت به سایر بیماری‌ها و شرایطی که باعث کمردرد می‌شود، از شیوع کمتری برخوردار می‌باشد. به عنوان مثال، فعالیت‌های ورزشی، فعالیت‌های تفریحی و کار سنگین می‌تواند باعث درد کمر و پا شود، که معمولاً به صورت اشتباه به عنوان سیاتیک تشخیص داده می‌شود. چالش بزرگ برای پزشک، تشخیص تمایز بین درد رادیکولار (که به آن رادیکولوپاتی نیز گفته می‌شود) که در اثر ریشه عصبی ملتهب ایجاد می‌شود و درد ارجاع شده که نتیجه‌ای از کشش یا فشار عضلانی – اسکلتی است، می‌باشد.

رادیکولوپاتی چیست؟ 

پزشکان از اصطلاح رادیکولوپاتی برای توصیف دقیق درد و علائم دیگری مانند بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در بازوها یا پاهای شما که در اثر مشکلات مربوط به فشرده شدن یا آسیب به ریشه‌های عصبی در شما ایجاد می‌شود، استفاده می‌کنند. ریشه‌های عصبی شاخه‌های نخاعی هستند که سیگنال‌هایی را به قسمت دیگر بدن در هر سطح و در امتداد ستون فقرات منتقل می‌کنند. این بیماری اغلب در اثر فشار مستقیم دیسک کمر یا تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات کمری ایجاد می‌شود که باعث تحریک و التهاب ریشه‌های عصبی می‌شود. رادیکولوپاتی معمولاً الگویی از درد و بی‌حسی ایجاد می‌کند که در ناحیه پوست دست‌ها یا پاهای شما احساس می‌شود که توسط فیبرهای حسی ریشه عصب تأمین می‌شود و ضعف در عضلات که توسط همان ریشه عصبی تأمین می‌شود. تعداد ریشه‌هایی که درگیر هستند می‌تواند متفاوت باشد و همچنین می‌تواند هر دو طرف بدن را به طور همزمان تحت تأثیر قرار دهد.

دیسک کمر چیست؟ 

دیسک کمر به بیماری گفته می‌شود که در آن دیسک بین مهره‌ای  دچار “جا به جایی” ، “پارگی” یا “تورم” می‌شود. این فرآیند زمانی اتفاق می‌افتد که هسته درونی (هسته پالپوس) دیسک بین مهره‌ای از لایه بیرونی رباط‌ها که دیسک را احاطه می‌کنند (فیبروز آنولوس) خارج می‌شود. این پارگی در فیبروز حلقوی باعث درد در ناحیه پشت و در ناحیه دیسک کمر می‌شود. اگر دیسک بیرون زده بر روی عصب نخاعی فشار وارد کند ، ممکن است درد به ناحیه بدن که توسط آن عصب پیام رسانی می‌شود نیز گسترش یابد. بین هر مهره در ستون فقرات یک جفت اعصاب نخاعی وجود دارد که از نخاع به ناحیه خاصی از بدن پیام‌های عصبی را منتقل می‌نمایند. هر بخشی از پوست که می‌تواند گرما و سرما ، درد و لمس را تجربه کند ، آن حس را از طریق یکی از این اعصاب به مغز باز می‌گرداند. به نوبه خود، فشار روی عصب نخاعی ناشی از دیسک کمر باعث ایجاد درد در قسمتی از بدن می‌شود که توسط آن عصب تغذیه می‌شود. بیشتر پارگی‌های دیسکی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در دهه 30 یا 40 سالگی خود می‌باشد، و هسته پالپوس هنوز یک ماده ژلاتینی است.

علائم عصب فشرده یا دیسک کمر چیست؟ 

معمولاً شکایت اصلی فرد، کمردرد است. در برخی موارد، ممکن است سابقه قبلی از درد موضعی در قسمت پایین کمر نیز وجود داشته باشد، که از کمر شروع شده و به پایین و تا پاها ادامه می‌یابد و توسط عصب آسیب دیده پیام رسانی می‌شود. این درد معمولاً به عنوان یک درد عمیق و تیز توصیف می‌شود که با پایین آمدن پای درگیر، بدتر می‌شود. بروز درد در اثر دیسک کمر ممکن است غیرقابل تحمل بوده یا ممکن است با احساس پاره شدن یا درد شدید در ستون فقرات که امکان دارد در نتیجه پارگی ناگهانی بخشی از فیبروز حلقوی باشد، اعلام شود.

فرد مبتلا به دیسک کمر معمولاً از درد کمر شکایت دارد که ممکن است به قسمت‌های مختلف بدن نیز کشیده شود. در اغلب موارد این افراد زمانی که می‌خواهند به عقب خم شوند و یا هنگام خم شدن به جلو و یا به یك طرف خم شوند، دچار محدودیت‌های حرکتی می‌باشند. بعضی اوقات، این افراد هنگام راه رفتن درد شدیدی را احساس می‌کنند در نتیجه نمی‌خواهند به پای آسیب دیده فشار زیادی وارد کنند تا وزن زیادی را تحمل کند در نتیجه به قسمت‌های دیگر بدن خود نیز آسیب وارد می‌نمایند.

دیسک کمر و سیاتیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بررسی سوابق عصب شناختی و معاینه عصبی که توسط پزشک متخصص انجام می‌شود، اصلی‌ترین علامت ابتلا به دیسک کمر و سیاتیک را مشخص می‌نماید. هیچ تست آزمایشگاهی که بتواند وجود یا عدم وجود دیسک کمر را تشخیص دهد، وجود ندارد. اما ممکن است در تشخیص دلایل غیرمعمول درد ریشه عصب و ناراحتی ایجاد شده، مفید باشند. EMG (آزمایش الکترومیوگرافی) ممکن است کمک کند تا مشخص شود کدام ریشه عصبی به طور خاص تحت آسیب می‌باشد یا در شرایطی که چندین ریشه عصبی درگیر باشد به طور عادی کار نمی‌کند. MRI تست انتخابی برای تشخیص دیسک کمر می‌باشد.

دیسک کمر/ سیاتیک چگونه  درمان می‌شود؟ 

کمردرد ناشی از دیسک کمر و سیاتیک معمولاً در طی چند هفته به خودی خود بهتر می‌شود، اگرچه در بعضی موارد می‌تواند بیشتر طول بکشد. در مورد درد دیسک جدید یا بدتر شدن وضعیت موجود، دستورالعمل‌های درمانی فعلی توصیه می‌کند ابتدا از روش‌های مراقبت از خود برای تسکین علائم استفاده کرده و منتظر بمانید تا کمر درد شما بهبود یابد. مراقبت استاندارد “محافظه کارانه” شامل موارد زیر است:

فعال بمانید 

استراحت طولانی در رختخواب برای کمردرد توصیه نمی‌شود، هر چند انجام آن برای چند ساعت اشکالی ندارد. در غیر این صورت، سعی کنید در طول روز کمی قدم بزنید و تا حد ممکن به فعالیت‌های روزمره طبیعی خود ادامه دهید، حتی اگر کمی درد داشته باشید.

گرما و سرما 

استفاده از بسته‌های سرد وقتی که برای اولین بار احساس درد می‌کنید، می‌تواند به بی‌حس شدن اعصاب و کاهش ناراحتی شما کمک کند. پدهای گرمایشی و حمام‌های گرم بعدا می‌توانند باعث کاهش سفتی و اسپاسم در عضلات کمر شوند تا بتوانید آزادانه‌تر حرکت کنید. در مورد درمان درد با سرما و گرما بیشتر بدانید.

تسکین دهنده‌های درد 

تسکین دهنده‌های درد بدون نسخه (OTC) می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. این داروها شامل موارد زیر است:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDS)، مانند ایبوپروفن (Advil ، Motrin)
• ناپروکسن (Aleve)
• استامینوفن (تیلنول)
• آسپیرین

دوز توصیه شده را مصرف کنید. استفاده بیش از حد یا طولانی مدت، به خصوص از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، می‌تواند باعث آسیب به معده و خونریزی شود. اگر مسکن‌های OTC و سایر داروهای خانگی کمک نمی‌کنند، پزشک شما ممکن است داروهای مسکن دیگری را توصیه کند.

مراقبت‌های تکمیلی 

دست کاری ستون فقرات (کایروپراکتیک)، ماساژ و طب سوزنی ممکن است در بهبود درد و ناراحتی در هنگام  کمر درد کمک کنند. اطمینان حاصل کنید که شخصی که این خدمات را ارائه می‌دهد، دارای مجوز حرفه‌ای است. در مورد دیسک پاره شده خود به آن‌ها بگویید تا بتوانند به درستی شرایط شما را درمان کنند.

ورزش

هنگامی که درد شما فروکش می‌کند، ورزش آرام و انجام حرکات کششی می‌تواند به شما در بازگشت به فعالیت‌های عادی از جمله کار کمک کند. اما حتماً از پزشک خود راهنمایی بگیرید یا به یک فیزیوتراپی مراجعه نمایید تا تمرینات و حرکات کششی بی‌خطری را برای کمردرد شما توصیه نماید.

با یادآوری این نکات، در زیر چند ایده برای انجام این گونه تمرینات ذکر شده است که ممکن است به شما در مدیریت علائم سیاتیک و یا رادیکولوپاتی مرتبط با دیسک کمر کمک کند. اگر یک حرکت ورزشی علائم شما را بدتر می‌کند، انجام آن حرکت را متوقف کنید و با پزشک یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. در واقع، بهترین کار برای انجام حرکات ورزشی و کششی بی‌خطر، مراجعه به فیزیوتراپی و دریافت راهنمایی‌های متخصص فیزیوتراپی می‌باشد. اگر این کار امکان پذیر نیست، حداقل یک لیست از حرکات تمرینی خود را به پزشک نشان دهید و بگذارید او با توجه به شرایط، شما را در زمینه مناسب‌ترین راهکارها و حرکات ورزشی راهنمایی کند.

تمریناتی که باید امتحان کنید:

• حرکات تمرینی مرتبط با لگن مثل شیب لگن و پشت می‌تواند به تقویت عضلات كمر و لگن شما کمک كنند.
• پل گلوت. همانند حرکت شیب لگن، پل گلوت باسن، به ویژه عضلات همسترینگ شما در قسمت پشت ران و لگن تقویت می‌کند. همسترینگ یکی از عضلات باسن است که نقش مهمی در تصحیح وضعیت ایستادن فرد دارد.
• سگ پرنده (Bird Dog). تمرینی که با استفاده از “4 اس” انجام می‌شود (یعنی دست‌ها و زانوها)، حرکت سگ پرنده ماهیچه‌هایی را تقویت می‌کند که ستون فقرات شما را پشتیبانی می‌کنند، و این کار ممکن است به جلوگیری و اصلاح عادت‌هایی که باعث بر هم خوردن ساختار صحیح ستون فقرات شده و باعث خمیده شدن آن می‌شوند، کمک می‌کند (همان طور که قبلاً بحث کرده‌ایم، برای کاهش علائم ). مانند حرکت شیب لگن و پل، حرکت سگ پرنده نیز می‌تواند در بهبود وضعیت کلی ایستادن شما و فرم صحیح بدنی شما کمک نماید.

رژیم غذایی برای سیاتیک 

حفظ یک رژیم غذایی سالم برای عملکرد بهتر بدن مهم است. اضافه وزن داشتن یکی از چندین عامل محرک سیاتیک است که به دلیل افزایش فشار بر روی ستون فقرات و عضلات ایجاد می‌شود. رژیم خاصی برای سیاتیک وجود ندارد اما برخی از متخصصین تغذیه توصیه می‌کنند غذاهایی را بخورید که به مبارزه با التهاب کمک می‌کند مانند پنیر و گوشت‌هایی که حاوی ویتامین B12 و غنی از منیزیم هستند، مانند غذاهای دریایی، برنج قهوه‌ای و ماهی. برخی از افراد سعی می‌کنند این مواد را به صورت قرص و به عنوان مکمل دارویی برای درمان سیاتیک مصرف کنند.

چه موقع جراحی را در نظر بگیریم 

اگر درد و سیاتیک به مدت سه ماه یا بیشتر ادامه یابد، به عنوان یک بیماری مزمن محسوب می‌شود و ممکن است نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشد. بسیاری از افراد در این مرحله به فکر جراحی می‌افتند.

تزریق استروئیدهای ضد التهابی به ناحیه نزدیک عصب ملتهب و دیسک پاره شده ممکن است در به تأخیر انداختن جراحی کمک کننده باشد، اما نمی‌توان از آن به عنوان یک راه حل طولانی مدت و دائمی استفاده کرد. این تزریق می‌تواند تا چند ماه باعث تسکین علائم ودرد شما شود، اما پس از گذشت مدتی اثرات آن از بین می رود. محدودیت‌هایی در مورد تعداد تزریق در یک مدت زمان معین وجود دارد.

تصمیم گیری برای انجام جراحی یک تصمیم فردی است. پزشک شما باید همه جوانب و موارد مثبت جراحی را برای شما توضیح دهد تا بتوانید تصمیمی آگاهانه و متناسب با سبک زندگی خود بگیرید.

رایج‌ترین عمل جراحی در این گونه موارد، دیسککتومی نام دارد. تکنیک‌های جراحی متفاوت هستند، اما دیسککتومی بخشی از دیسک پاره شده را حذف می‌کند، بنابراین این دیسک دیگر نمی‌تواند به ریشه‌های عصب نخاعی فشار وارد نماید. در بسیاری از موارد، این عمل به عنوان یک روش سرپایی نیز قابل انجام است.

جراحی دیسک همیشه نمی‌تواند نتایج تضمین شده به همراه داشته باشد و ممکن است درد شما بدتر شود. ممکن است دیسک بعدها نیز دچار پارگی شود یا دیسک دیگری ممکن است آسیب ببیند. درمان‌های جراحی و روش‌های درمان درد مزمن مخصوص افرادی است که با گزینه‌های درمانی غیر جراحی موفقیتی نداشته‌اند و فرد برای مدت زمان طولانی مجبور به تحمل درد و ناراحتی بوده است و چون راه‌های دیگر اثر بخشی لازم را نداشته‌اند، از جراحی برای درمان سیاتیک و دیسک کمر استفاده می‌شود.