سوزش کف پاها ممکن است ناشی از آسیب عصبی در پاها باشد که نوروپاتی نیز نامیده می‌شود. اگرچه بسیاری از شرایط پزشکی می‌توانند باعث سوزش کف پا شوند، که دیابت شایع‌ترین آنها می باشد. بیشتر درمان‌های سوزش کف پا بر جلوگیری از آسیب بیشتر عصبی و کاهش درد تمرکز دارند.
اگرچه خستگی یا عفونت پوستی می‌تواند موجب سوزش موقت یا التهاب کف پا شود، اما بیشترین بار سوزش پا به علت آسیب عصبی (نوروپاتی محیطی) رخ می‌دهد. آسیب عصبی دلایل مختلفی مانند دیابت، مصرف مزمن الکل، تعرض به سموم خاص، کمبود ویتامین B خاص یا عفونت HIV دارد.
بیشترین علت سوزش پا در نوروپاتی مربوط به آسیب عصبی است. فیبرهای عصبی آسیب دیده بیشتر فعالیت می‌کنند و عملکرد نرمال خود را از دست می‌دهند. اعصاب آسیب دیده به مغز سیگنال‌های درد را ارسال می‌کنند، حتی اگر زخمی وجود نداشته باشد.
در اکثر افراد مبتلا به نوروپاتی، ابتدا اعصاب پا آسیب می‌بینند. این افراد معمولاً سوزن‌زنی و بی‌حسی پاها را تجربه می‌کنند. بسیاری از افراد احساس حساسیت بیش از حد به لمس را (هایپر استزیا) دارند و ممکن است درجات مختلفی از درد همراه با سوزش را تجربه کنند. این درد می‌تواند از ملایم تا شدید باشد.
دیابت و سوء مصرف الکل به مراتب رایج‌ترین علل نوروپاتی در پاها هستند. بسیاری از مشکلات دیگر باعث ایجاد نوروپاتی یا احساس سوزش در پا می‌شوند که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.
علل احساس سوزش در پا
دلایل زیادی برای تجربه این حس وجود دارد که حتی برای بسیاری می‌تواند دردناک باشد.
- آسیب عصبی ناشی از دیابت: در بسیاری از افراد مبتلا به آسیب عصبی یا نوروپاتی، اعصاب پاها اولین جاهایی هستند که آسیب می‌بینند. این اعصاب بیش فعال و حساس به لمس می‌شوند. آنها سیگنال‌های درد را حتی در غیاب زخم به مغز ارسال می‌کنند.
- سوء مصرف الکل: الکلیسم ممکن است منجر به آسیب عصبی شود که به نوبه خود باعث سوزش پا می‌شود.
- بیماری کلیوی: هنگامی که کلیه‌ها آسیب می‌بینند، مواد زائد به طور موثر از بدن فیلتر نمی‌شوند. این باعث نوروپاتی محیطی می‌شود که منجر به احساس سوزش در کف پاها می‌شود.
- کمبود ویتامین و کم خونی: این اتفاق در طی سال‌ها رخ می‌دهد، زمانی که ما غذای مغذی کافی دریافت نمی‌کنیم یا زمانی که ویتامین‌ها توسط بدن جذب نمی‌شوند. این وضعیت نیز می‌تواند منجر به درد و داغی در کف پا شود.
- پای ورزشکاران: این یک عفونت قارچی است که معمولاً ابتدا به صورت جوش در بین انگشتان پا مشاهده می‌شود. راش ممکن است باعث احساس سوزش در کف پا شود.
- کم کاری تیروئید: این وضعیتی است که در آن تولید هورمون‌های غده تیروئید ناکافی است. این مشکل نیز ممکن است به صورت احساس سوزش در کف پاها ظاهر شود.
- شیمی درمانی: یکی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی، نوروپاتی محیطی است که همانطور که قبلا ذکر شد، منجر به احساس داغی و سوزش در پاها می‌شود.
- بعد از جراحی چاقی: برخی افراد چند هفته پس از جراحی چاقی احساس سوزش در پاهای خود می‌کنند، که می‌تواند نتیجه سوء جذب ویتامین B پس از بای پس معده باشد.
- بیماری شارکو ماری توث: این یک اختلال ژنتیکی است که بر رشته‌های عصبی حسی تأثیر می‌گذارد و از این رو باعث ایجاد احساس داغی در کف پاها می‌شود.
- اچ‌آی‌وی/ ایدز: عفونت می‌تواند باعث نوروپاتی محیطی شود یا گاهی اوقات داروهای خاصی که در درمان ایدز استفاده می‌شوند می‌توانند احساس داغی در کف پاها را به عنوان یک عارضه جانبی ایجاد کنند.
- سندرم درد منطقه‌ای مزمن یا CRPS : این عارضه باعث درد شدید می‌شود و اگرچه دلیل سندرم منطقه‌ای مزمن واضح نیست، معمولاً بعد از آسیب، سکته مغزی یا حمله قلبی ایجاد می‌شود. داغی کف پا نیز از علائم سندرم درد منطقه‌ای است.
- سندرم تونل تارسال: هنگامی که عصب تیبیال خلفی در پا فشرده می‌شود، ممکن است باعث احساس داغی در کف پا شود.
علاوه بر نوروپاتی، عفونت و التهاب پا نیز می‌تواند باعث احساس سوزش کف پا شود. شایع‌ترین آنها بیماری پای ورزشکار است، عفونت پوست ناشی از قارچ.
بیماری شریان محیطی (PAD) نیز معمولاً باعث سوزش کف پا می‌شود. گردش ضعیف خون در پاها ممکن است اغلب باعث درد، سوزن سوزن شدن و سوزش پاها، به ویژه هنگام راه رفتن شود.
هفته‌ها یا ماه‌ها پس از جراحی بای پس معده، برخی از افراد احساس سوزش کف پا را تجربه می‌کنند. جذب ضعیف ویتامین B پس از بای پس معده می‌تواند باعث نوروپاتی در پاها و احساس سوزش پا شود.
تشخیص سوزش کف پا
اکثر افرادی که دچار داغ شدن کف پا و سوزش کف پا هستند، یک علت احتمالی (مانند دیابت) دارند که می‌تواند شناسایی شود. برای این افراد، تشخیص سوزش کف پا ناشی از نوروپاتی ساده است و تست دیگری مورد نیاز نیست.
در برخی از افراد که احساس سوزش ناگهانی و به سرعت رو به بدتر شدن است یا علت قابل توضیحی ندارد، ممکن است نیاز به آزمایش بیشتری برای تشخیص صحیح باشد. این آزمون‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- الکترومیوگرافی (EMG): تست عملکرد عضلانی با استفاده از ثبت فعالیت الکتریکی داخل عضلات. برای آزمایش EMG ممکن است یک پروب بر روی پوست گذاشته شود یا یک سوزن به عضله وارد شود.
- مطالعه هدایت عصبی: مطالعه هدایت عصبی توانایی اعصاب برای انتقال پالس‌ها را بررسی می‌کند. عصب تحریک می‌شود و پاسخ در عضله‌ای که توسط آن عصب کنترل می‌شود، اندازه گیری می‌گردد.
- تست‌های آزمایشگاهی: گاهی اوقات ممکن است آزمایشات خون، ادرار یا مایع نخاعی برای تشخیص علت سوزش کف پاها پیشنهاد شود. سطوح ویتامین را می‌توان با یک آزمایش ساده خون بررسی کرد.
- بیوپسی عصب: به ندرت، ممکن است پزشک بریدن یک قطعه از بافت عصب و بررسی آن را در زیر میکروسکوپ را پیشنهاد دهد.
درمان داغ شدن و سوزش کف پا
مهم‌ترین درمان برای سوزش کف پا به علت داغ شدن کف پا این است که تمام آسیب‌های عصبی را متوقف کنید. در بعضی موارد درمان بیماری زمینه‌ای، می‌تواند گرم شدن کف پا و نوروپاتی و علائم را بهبود بخشد. در سایر شرایط، مانند نوروپاتی فیبر کوچک که هیچ علتی را نمی‌توان شناسایی کرد، پزشک بر روی درمان علائم فرد تمرکز خواهد کرد.
برای افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی، درمان به معنای حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی است. این کار معمولا نیاز به تغییراتی در رژیم غذایی، مصرف داروهای خوراکی و اغلب تزریق انسولین است. برای افراد مبتلا به انواع دیگر نوروپاتی که باعث سوزش پاها می‌شوند، جلوگیری از آسیب عصبی بیشتر به همان اندازه اهمیت دارد. بیماری‌های خاص و درمان‌های آنها عبارتند از:
- کمبود ویتامین: مصرف ویتامین B12 به صورت خوراکی یا تزریقی می‌تواند میزان کم این مواد مغذی را جبران کند.
- مصرف مشروبات الکلی: ترک نوشیدن بیش از حد الکل از آسیب عصبی در حال پیشرفت جلوگیری می‌کند و اجازه می‌دهد تا عصب‌ها درمان شوند.
- بیماری مزمن کلیوی: دیالیز ممکن است برای از بین بردن سموم ایجاد کننده نوروپاتی و سوزش کف پا ضروری باشد.
- کم کاری تیروئید: مصرف هورمون تیروئید خوراکی موجب کاهش سطح تیروئید می‌شود و اغلب سبب برگشت فرآیند نوروپاتی و علائم سوزش کف پاها می‌شود.
- GBS و CIDP: درمان‌ها بسیار تخصصی هستند و شامل تبادل پلاسما (پلاسمافروز) یا درمان با ایمونوگلوبولین (IVIG) می‌باشد.
درمان سوزش کف پا و گرم شده کف پا شامل درمان درد و احساس غیرطبیعی ناشی از نوروپاتی است. بعضی از داروهای رایج تجویز شده برای سوزش و داغی کف پاها عبارتند از:
- آمیتریپتیلین (الآویل)
- کاربامازپین (تگرتول)
- دسیپرامین (نورپرامین)
- دولوکستین (کیمبالتا)
- گاباپنتین (نورونتین)
- پریگابالین (لیریکا)
- توپیرامات (توپامکس)
- ونلافاکسین (افکسور XR)
ممکن است برای کاهش ناراحتی شدید بعضی از افرادی که از سوزش کف پا رنج می‌برند، سایر داروهای مسکن لازم باشد. داروهای بدون نسخه مثل آدویل، آلو، موترین IB و تیلنول، درد را در بسیاری از افراد دچار سوزش کف پا کنترل می‌کنند. داروهای ضد درد تجویزی مانند داروی ترامادول (آلترام) یا داروهای با دوز پایین (مواد مخدر) ممکن است برای درد شدید ضروری باشد.
برای سوزش کف پا ناشی از پای ورزشکاران، داروهای ضد قارچ می‌توانند عفونت قارچی را درمان کرده و علائم سوزش پاها را از بین ببرند. ابتدا باید از داروهای بدون نسخه مانند مایکونازول (میکاتین) یا تربینافین (لامیسیل AT) استفاده شود. داروهای ضد قارچ تجویزی مانند فلوکونازول (دیفلوکان)، ایتراکونازول (اپورانوکس) و نفتیفین (نفتین) نیز در دسترس هستند.
درمان‌های خانگی برای تسکین درد
باید برای درمان این نوع درد به پزشک مراجعه کنید. اما مواردی وجود دارد که می‌توانید برای تسکین موقت در خانه امتحان کنید.
- پاهای خود را برای چند دقیقه در آب سرد قرار دهید. با این حال، این برای افراد مبتلا به اریترومالژیا توصیه نمی‌شود. ممکن است به پوست آنها آسیب برساند.
- پاهای خود را در نمک اپسوم یا محلول سرکه سیب خیس کنید. اگر دیابت دارید، قبل از استفاده از این موارد با پزشک خود مشورت کنید.
- مکمل زردچوبه مصرف کنید. کورکومین موجود در زردچوبه ممکن است درد عصبی را تسکین دهد. کورکومین دارای اثرات محافظتی ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی است. همچنین تصور می‌شود منبع مورد اعتماد برای کمک به علائم عصبی است.
- از کرم موضعی حاوی لیدوکائین یا کپسایسین استفاده کنید. یک محلول زنجبیل یا زردچوبه خانگی نیز ممکن است موثر باشد. یک مطالعه نشان داد که چسب لیدوکائین در تسکین درد ناشی از اریترومالژیا بسیار موثر است.
- برای کمک به بهبود جریان و گردش خون، پای خود را ماساژ دهید.
نتیجه‌گیری
افراد مبتلا به سوزش کف پا درجات مختلفی از درد همراه با سوزش را تجربه می‌کنند. این درد می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. همکاری با پزشک برای شناسایی و درمان علت زمینه‌ای امری ضروری‌ست. اگر علت آسیب عصبی باشد، ممکن است در برخی موارد دائمی باشد، اما درمان‌هایی برای جلوگیری از آسیب بیشتر در دسترس است.
