درد زانو یکی از رایج‌ترین موضوعاتی است که درباره آن می‌شنویم. زانوها می‌توانند در اثر ضربه، فشارهای مکرر یا در نتیجه کمبود کنترل حرکتی و تعادل عضلات آسیب ببینند. در هر صورت، مهم است که شما درد زانو را توسط یک متخصص پزشکی ارزیابی کنید. درمان‌های متعددی برای درد زانو وجود دارد که فیزیوتراپی یکی از بهترین آنهاست.
بنابراین ، سوال واقعی این است که، چگونه فیزیوتراپی می‌تواند در روند درمان و جلوگیری از آسیب دیدگی زانو موثر باشد. شرکت در جلسات منظم فیزیوتراپی نه تنها به کاهش درد کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود تحرک زانو، انعطاف پذیری پا و بازسازی عضله اطراف مفاصل کمک می‌شود. در ادامه‌ی مطلب درباره‌ی علت زانو درد و انواع روش‌های فیزیوتراپی برای کاهش و رفع علائم این عارضه توضیح داده شده است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی فیزیوتراپی زانو و یا رزرو نوبت در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر پورقاسمیان با شماره تلفن 03132372301 تماس حاصل فرمایید.
چه آسیب‌های زانویی وجود دارد که ممکن است دچار آن شوید؟
انواع مختلفی از آسیب‌ها وجود دارند که می‌توانند به دلیل استفاده بیش از حد، وظایف مربوط به شغل، فعالیت‌های ورزشی/ فعالیت‌های تفریحی یا کار خانگی به وجود بیایند. به احتمال زیاد هر کسی در برهه‌ای از زندگی خود نوعی از آسیب دیدگی زانو را تجربه خواهد کرد؛ خواه یک آسیب جزئی باشد؛ خواه یک آسیب بزرگ.
آسیب حاد
معمولاً آسیب دیدگی شدید در اثر پیچ خوردن، خم شدن یا افتادن روی زانو به وجود می‌آید. در طی این نوع از آسیب ممکن است اعصاب یا عروق خونی فشرده شده یا دچار آسیب‌دیدگی شوند و در نتیجه باعث احساس کرختی و بی‌حسی در قسمت پایینی پا شوند. آسیب‌های حاد می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- پیچ خوردگی و رگ به رگ شدگی پا
- پارگی مینیسک (غضروف بین استخوان ران و تیبیا)
- دررفتگی کشکک زانو یا مفصل زانو
- پارگی رباط (رباط صلیبی قدامی) یاMCL (رباط جانبی میانی)
- شکستگی‌ها
این آسیب دیدگی‌ها می‌توانند به دلیل ضعیف شدن زانو، آسیب ناگهانی یا به دلیل یک بیماری زمینه‌ای مانند آرتروز ایجاد شوند. آسیب بسته به علت بروز آن و نتیجه، متفاوت خواهد بود. از این رو درمان آن نیز متفاوت است.
استفاده بیش از حد از مفصل زانو
استفاده بیش از حد از مفصل زانو می‌تواند به دلیل فشار مکرر و طولانی مدت به زانو یا انجام فعالیت‌های تکراری مانند بالا رفتن از پله، دویدن یا پریدن باشد. هر یک از این فعالیت‌ها می‌توانند تاثیر زیادی روی زانو داشته باشند و باعث ایجاد فشار روی مفاصل و بافت‌های اطراف این مفصل شوند و در نهایت به التهاب منجر گردند.
آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد از مفصل زانو عبارتند از:
- تاندونیت (التهاب تاندون‌ها)
- سندروم پلیکا (ضخیم شدن/ چین خوردگی رباط‌های زانو)
- بورسیت (التهاب کیسه‌های مایع زانو که به عنوان کوسن‌هایی برای زانو عمل می‌کنند و باعث انعطاف پذیری و روانی حرکت زانو می‌شوند)
- سندروم درد پاتلوفمورال (درد در قسمت جلوی زانو که به دلیل استفاده بیش از حد، اضافه وزن یا مشکلاتی در کاسه زانو ایجاد می‌شود)
اگر متوجه احساس ناراحتی قابل توجه در زانوی خود شدید، برای تشخیص با فیزیوتراپیست تماس بگیرید. به طور کلی فیزیوتراپی برای آسیب‌های زانو فوق‌العاده مفید است. دستکاری عضلات، تاندون‌ها و بافت‌ها باعث می‌شود با نرم شدن و شل شدن عضلات، فشار روی زانو برداشته شود. فیزیوتراپی به توان یابی پس از آسیب دیدگی‌های ناگهانی و حاد مانند پیچ خوردگی یا آسیب رباط‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این می‌توان از یک دوره جلسات فیزیوتراپی همراه با استراحت کردن و زمان دادن برای بهبودی و همچنین زمان دادن برای بازسازی قدرت و رباط‌های آسیب دیده، بهره برد.
ارزیابی آسیب دیدگی زانو
یک فیزیوتراپیست موارد زیر را ارزیابی می‌کند:
- دامنه حرکت- فیزیوتراپیست معاینه‌ای انجام می‌دهد تا ببیند زانو تا چه اندازه می‌تواند بدون درد، خم و راست شود
- قدرت پا- فیزیوتراپیست آزمایش‌هایی روی عضلات احاطه کننده زانو انجام می‌دهد تا به خوبی توانایی شما در حفظ ثبات مفصل را مشخص کند.
- راه رفتن شما- درست راه رفتن برای سلامت زانو بسیار مهم است. بسیاری از افراد به دلیل پوشیدن کفش نامناسب (یا سایر پاپوش‌ها) تنبلی و موقعیت وضعی بد بدن، راه رفتن ضعیفی دارند. اصلاح اثرات راه رفتن بر سلامت زانو و اصلاح الگوهای راه رفتن بد برای بهبودی زانو، پس از آسیب دیدگی در الویت قرار دارد.
- تعادل- فشار بیش از حد روی مفصل زانو اغلب نشانه تعادل بد است.
فیزیوتراپی زانو به چه صورت است؟
برخی از درمان‌های فیزیوتراپی برای درد زانو شامل موارد زیر هستند:
- ماساژ: مادامی که درد زانو ناشی از آرتروز نباشد، ماساژ می‌تواند گزینه مناسبی برای درمان آن باشد. فیزیوتراپیست شما می‌تواند تکنیک‌های دقیق ماساژ برای استفاده را توصیه کند.
- موبیلیزاسیون (آماده سازی): موبیلیزاسیون یک تکنیک دستی است که در بازگشت به حرکت مفاصل به شما کمک می‌کند. موبیلیزاسیون شامل حرکت از طریق دستکاری ملایم مفاصل به منظور بازیابی حرکت است.
- کشش: بسیاری از افراد به اشتباه فقط کشش‌ها را انجام می‌دهند و روی تقویت عضلات کار نمی‌کنند. اگر کشش با روال تقویت عضلات همراه نباشد، می‌تواند باعث بی‌ثباتی مفاصل شود. بدن شما می‌تواند با تکنیک مناسب، بهتر عمل کند.
- ورزش‌های قدرتی: یکی از بهترین راه‌ها برای کمک به درد زانو، ایجاد قدرت از طریق انجام تمرینات خاص با تمرکز روی اندام‌های تحتانی است. ورزش‌هایی مانند حرکت پل، راه رفتن از طریق باند جانبی، بالا رفتن از پله و بلند کردن پاها در حالت صاف می‌تواند به تقویت زانو و بهبودی سریع‌تر آن کمک کند.
- سوزن خشک: تکنیک سوزن خشک می‌تواند یک درمان عالی برای درد زانو باشد. بیماران مبتلا به سندروم باند IT، زانوی دونده و سندروم درد پاتلوفمورال (درد ناشی از تماس معیوب بین کاسه زانو و استخوان ران) می‌توانند از تکنیک سوزن خشک بهره ببرند. درمان سوزن خشک شامل وارد کردن سوزن‌های ریز و تک رشته‌ای به طور مستقیم در بخشی از بافت بدن است که لازم است در آنجا برای شل شدن عضلات، دست کاری انجام شود تا درد کاهش پیدا کند.
- مدالیته‌های فیزیوتراپی: در برخی از موارد برای کاهش درد شدید، التهاب و خشکی مفاصل زانو از دستگاه و یا مدالیته‌های فیزیوتراپی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، شاک ویو تراپی و یا لیزر درمانی در بهبود قدرت عضلات و کاهش درد بسیار موثرند.
- بریس زانو :شماری از آسیب‌های زانو از جمله صدمات ورزشی، نیاز به پوشیدن بریس زانو برای مدت زمان مشخص شده‌ای توسط متخصص فیزیوتراپی دارد. بریس زانو از آسیب مجدد مفصل جلوگیری کرده و حرکت بیش از حد مفصل را کنترل می‌کند.
فیزیوتراپی زانو چقدر زمان می‌برد؟
لزوماً برای انجام یک دوره فیزیوتراپی، چهارچوب زمان بندی خاصی وجود ندارد. با این حال اگر متوجه شدید که با دردهای مکرر عضلانی یا مفصلی دست و پنجه نرم می‌کنید یا برای توان یابی پس از آسیب دیدگی به کمک احتیاج دارید، باید یک دوره فیزیوتراپی را برنامه‌ریزی کنید. معمولاً بین هر جلسه درمانی ۴ تا ۶ هفته فاصله گذاشته می‌شود که زمان معقولی است. با این حال به خاطر داشته باشید که تنظیم دوره جلسات درمانی شما بر اساس جدی بودن آسیب متفاوت خواهد بود.
بهترین ورزش‌ها برای کمک به درد زانو چیست؟
یک برنامه کاملا مناسب ورزشی باید به دامنه حرکت مفصل ران، زانو و مچ پا بپردازد و همراه با یک برنامه ورزشی تقویتی مناسب باشد. تمرینات همیشه باید متناسب با نیازها و اهداف خاص شما باشند. در ادامه برخی از رایج‌ترین تمرینات برای کمک به شما در هنگام شروع ورزش توضیح داده شده است. این تمرینات باید در یک دامنه حرکتی بدون درد انجام شوند و در صورت افزایش درد در حین انجام دادن تمرینات یا پس از آنها، اصلاح یا متوقف شوند.
قدم برداشتن جانبی (همراه با یک باند مقاومت)
برای انجام این ورزش :
- درحالی که یک باند مقاومت را اطراف مچ پای خود بسته‌اید، پاهای خود را در کنار هم نگه داشته و به آرامی روی زانوهای خود خم شوید.
- انگشتان پای خود را مستقیماً به سمت جلو نگه دارید. لگن خود را پایین بیاورید و پاهای خود را به عرض لگن از یک طرف باز کنید. زانوهای خود را کنترل کنید و اجازه ندهید به سمت جلو سقوط کنند «اگر عرض قدم شما بسیار زیاد باشد، به احتمال زیاد در ناحیه تنه به سمت جلو متمایل می‌شوید یا روی زانوهای خود خم می‌شوید و این امر باعث مکانیک غلط و چرخه درد زانو می‌شود. «بنابراین برای انجام حرکت در فرم صحیح، به دقت توجه کنید.
- کار خود را با فاصله ۵ قدم آغاز کرده (یا در حالت خوشبینانه ۸ تا ۱۰ قدم) و حرکت را در جهت مخالف تکرار کنید. برای پیشرفت این ورزش در هفته‌های آینده، تعداد قدم های خود را افزایش دهید و هرگز عرض قدم‌ها را بیشتر نکنید .
حرکت اسکیت به سمت عقب (همراه با باند مقاومت)
همان فرایند حرکت قدم برداشتن جانبی که در بالا ذکر شد را دنبال کنید. اما به جای قدم گذاشتن به یک طرف، قدم‌های اریب (دارای زاویه ۴۵ درجه) به سمت عقب بردارید. بین هر قدم، پاهای خود را به سمت عقب بیاورید. به عنوان مثال با پای راست خود به عقب قدم بردارید، پای چپ خود را نیز همراه آن عقب بگذارید و به همین شکل ادامه دهید. در هر قدم اطمینان حاصل کنید که پای خود را راست روی زمین قرار می‌دهید؛ در حالی که پنجه پاهای شما به سمت جلو قرار گرفته است. مانند تمرین قبل، انگشتان خود را به سمت جلو نگه دارید و روی فرم صحیح حرکت تمرکز کنید.
حرکت خود را با فاصله ۵ قدم (به سمت عقب) آغاز کنید و برای افزایش تدریجی قدرت، مسافت قدم برداشتن را بیشتر کنید؛ نه عرض یک قدم را.
ددلیفت روی یک پا
برای انجام این ورزش:
- در حالی که زانوهای خود را صاف نگه داشته‌اید روی یکی از پاهای خود بایستید. بدون انعطاف دادن به کمر به سمت جلو خم شوید و در حالی که پای دیگر خود را از عقب بلند می‌کنید و در راستای سطح تنه خود قرار می‌دهید، دست‌های خود را به سوی زمین مقابل خود دراز کنید.
- تا جایی که می‌توانید بدون از دست دادن فرم صحیح حرکت یا کنترل زانو، به سمت جلو خم شوید و سپس به عقب بازگردید. به خاطر داشته باشید که سطح مفاصل ران و کمر خود را صاف نگه دارید و روی کنترل پا تمرکز کنید.
حرکت را با ۵ بار تکرار روی هر پا آغاز کنید و در هفته‌های آینده تعداد آن را افزایش دهید.
کشش عضله ساق پا و تحرک مچ پا
این حرکت را هر بار روی یکی از پاهای خود انجام دهید. سینه پا را روی لبه یک پله قرار دهید و پاشنه پای خود را پایین بیاورید تا به آرامی کشش ساق پا بدون ایجاد درد را احساس کنید. به مدت ۳۰ ثانیه روی هر پا این کشش را نگه دارید.
