فیزیوتراپی پا پس از آسیب (حرکات اصلاحی و دستگاه‌های فیزیوتراپی پا)

درد در هر قسمتی از پا معمولاً به دلیل استفاده بیش از حد از پاها در فعالیت‌های جسمانی یا آسیب دیدگی ناگهانی رخ می‌دهد. معمولاً خطر آسیب دیدگی مفاصل پا بیشتر است، زیرا این مفاصل وزن بدن را تحمل می‌کنند و در هنگام راه رفتن، دویدن یا پریدن فشار زیادی به آنها وارد می‌شود، بنابراین در معرض خطر آسیب دیدگی قرار دارند. همچنین، در صورت داشتن اضافه وزن، ریسک بروز این اختلال بیشتر می‌شود. در بسیاری از موارد، با استفاده از فیزیوتراپی و روش‌های درمانی مکمل مانند درمان دارویی، مشکلات مرتبط با پا قابل حل هستند. فیزیوتراپی پس از آسیب دیدگی رباط‌ها بسیار موثر است و می‌تواند به بهبود دامنه حرکات پا کمک کند. پزشک ممکن است تمرینات ورزشی خاصی را برای تقویت عضلاتی که مفاصل را محافظت می‌کنند، توصیه کند. در ادامه، برخی اطلاعات مفید درباره فیزیوتراپی پا و تمرینات اصلاحی مناسب برای کاهش درد و تقویت عضلات پا و مچ پا آورده شده است.

فیزیوتراپی پا برای چه افرادی مناسب است؟ 

آسیب دیدگی پا به اشکال مختلف شما را دچار اختلال خواهد کرد و ممکن است شما به علت سقوط از ارتفاع، وارد شدن ضربه پا یا چرخاندن پاها، دویدن و پریدن یا خم کردن پا به صورت غیر عادی دچار آسیب دیدگی شوید. در این شرایط احتمال بروز درد ناگهانی و شدید افزایش پیدا می‌کند و شما پس از بروز آسیب دیدگی دچار تورم و کبودی پا خواهید شد. فیزیوتراپی پا یکی از موثرترین روش‌های درمان برای کاهش درد بیمار پس از آسیب مفصل و عضلات پا می‌‌باشد. برخی از آسیب‌های پا که فیزیوتراپی می‌‌تواند در روند بهبودی آن‌ها موثر باشد عبارتند از:

درد و ورم ساق پا

تیبیال استرس، که به عنوان سندروم استرس تیبیال نیز شناخته می‌شود، یک آسیب در استخوان ساق پا است که ناشی از استفاده بیش از حد آن است. برخی از فعالیت‌های جسمانی مانند دویدن یا پریدن می‌توانند علل اصلی بروز درد و ورم در ساق پا باشند. این وضعیت ممکن است منجر به شکستگی‌های میکروسکوپیک در استخوان تیبیا شود که باعث درد و تورم می‌شوند. اگر به این درد توجه نکنید و همچنان به فعالیت جسمانی خود ادامه دهید، وضعیت بدتر خواهد شد و ممکن است به شکستگی کامل استخوان منجر شود.

 شکستگی استخوان

احتمال بروز شکستگی یکی از استخوانهای پا در هنگام چرخش، خم کردن یا وارد شدن ضربه مستقیم به پا وجود دارد. شکستگی استخوان پا می‌تواند باعث بروز درد شدید، تورم و کبودی شود و شما قادر به راه رفتن نباشید یا آن که فشار زیادی به پای آسیب دیده وارد گردد. شایع ترین انواع شکستگی استخوان پا به شرح زیر می‌باشند:

• شکستگی استرسی یا ترک خوردگی استخوان معمولاً به علت استفاده بیش از حد از پاها به وجود می‌آید و در افراد ورزشکار بسیار شایع است.
• مو برداشتن استخوان به یک نوع شکستگی گفته می‌‌شود که آسیب بسیار کمی‌به بافت نرم اطراف ناشی از شکستگی استخوان وارد شده است.
• شکستگی کامل استخوان به وضعیتی گفته می‌شود که دو قسمت استخوان دچار شکستگی شده اند و از یکدیگر فاصله گرفتند.
• در برخی موارد شکستگی استخوان شدید است و استخوان به چند تکه تبدیل می‌شود.
• شکستگی باز یا ترکیبی به وضعیتی گفته می‌‌شود که استخوان از پوست خارج می‌شود و سر استخوان به طور کامل دیده می‌شود.

 آسیب دیدگی رباط

آسیب دیدگی رباط به وضعیت گفته می‌‌شود که رباط دچار کشیدگی یا پارگی شده است و معمولاً به علت سقوط از ارتفاع یا پیچ خوردن یک عضو ایجاد می‌گردد. برخی از علائم این اختلال عبارتند از درد، تورم و کبودی و ناتوانی در تکان دادن مفصل.

 درد سیاتیک

کمردرد معمولاً به علت آسیب دیدگی به وجود می‌آید و باعث التهاب عصب سیاتیک خواهد شد به نحوی که درد به قسمت پایین پا انتشار پیدا می‌کند یعنی از قسمت انتهای ستون فقرات پایین کمر تا انتهای عصب سیاتیک احساس خواهد شد.

 آسیب دیدگی تاندون

کشیدگی به وضعیتی گفته می‌‌شود که عضله یا تاندون دچار کشیدگی یا پارگی می‌شود. به طور کلی هر گونه کشیدگی یا چرخش در این بافت‌ها باعث بروز مشکل خواهد شد. گاهی اوقات این مشکل به صورت ناگهانی و در هنگام انجام فعالیت جسمانی ایجاد می‌شود و گاهی اوقات نیز با گذر زمان به وجود می‌آید. علائم آسیب دیدگی تاندون عبارتند از درد پا، اسپاسم عضلانی، تورم و اختلال در تکان دادن عضله پا.

 دررفتگی استخوان

دررفتگی استخوان به آسیب دیدگی مفصل گفته می‌شود که قسمت انتهای استخوان از جای اصلی خود خارج می‌‌شود و معمولاً علت بروز آن زمین خوردن، وارد شدن ضربه به استخوان یا آسیب دیدگی در حین ورزش است. دررفتگی مفصل با درد بسیار زیاد، تورم و خارج شدن مفصل که با چشم دیده می‌شود همراه است. معمولاً در رفته یا سخن باعث می‌شود که دامنه حرکات ناحیه مورد نظر به طور کامل محدود شود و به همین دلیل شما به مراجعه فوری به پزشک نیاز خواهید داشت.

پارگی عضله ساق پا 

پارگی عضله ساق باعث بروز درد ناگهانی می‌شود و معمولاً در هنگام انجام فعالیت جسمانی که عضله ساق آسیب می‌بیند ایجاد می‌گردد. پارگی عضله ساق پا زمانی به وجود می‌‌آید که عضلات ساق بیش از دامنه قابل تحمل خود دچار کشیدگی و پارگی شوند. کشیدگی عضله ساق می‌‌تواند باعث پارگی کوچک در رشته‌های عضلانی شود یا آن که بیمار را دچار آسیب دیدگی شدید یا پارگی کامل عضله نماید. آسیب دیدگی پا ناشی از استفاده بیش از حد از آن باعث می‌‌شود که فشار زیادی به مفصل یا سایر بافت‌های اطراف وارد شود و عضله ساق آسیب ببیند. برخی از انواع آسیب دیدگی‌های ناشی از استفاده بیش از حد از پا به شرح زیر می‌باشند:

 التهاب بورس

بورس به کیسه‌های کوچک پر از مایع گفته می‌شود که به عنوان ضربه گیر بین استخوان و عضله و تاندون و پوست عمل می‌کنند. هنگامی ‌که بورس به علت استفاده بیش از حد از مفصل دچار التهاب می‌‌شود به وضعیت ایجاد شده بورسیت می‌گویند که بیمار را دچار درد و تورم خواهد کرد.

 التهاب تاندون 

 تاندون به رشته‌های انعطاف ‌پذیری گفته می‌‌شود که عضله را به استخوان متصل می‌کند و به عضلات بدن کمک می‌کنند بتوانند استخوان را حرکت دهند. در صورتی که تاندون به علت استفاده بیش از حد یا آسیب دیدگی مداوم دچار التهاب و تورم شدید شود به وضعیت ایجاد شده تاندونیت می‌گویند که باعث بروز درد شدید در اطراف مفصل خواهد شد.

 تاندینوپاتی آشیل

منظور از تاندینوپاتی آشیل بروز درد در قسمت پایین پا است که در ناحیه پشت مچ و به علت استفاده بیش از حد به وجود می‌آید. این اختلال معمولاً به علت کلفت شدن تاندون ناشی از عدم ترمیم صحیح ایجاد می‌گردد. معمولاً درد در ابتدا به تدریج شروع می‌‌شود و در نهایت بسیار شدید شده به نحوی که بیمار قادر به انجام فعالیت ورزشی نیست و احتمال پارگی تاندون افزایش پیدا می‌کند.

سندرم کمپارتمان مزمن یا فشاری

سندرم کمپارتمان مزمن یا فشاری به اختلالی گفته می‌‌شود که به علت استفاده بیش از حد از پاها یا وارد شدن فشار ناشی از فعالیت ورزشی ایجاد می‌گردد و بیشتر در ورزشکاران دیده می‌شود. احتمال بروز این اختلال در هر یک از چهار کپمپارتمنت قسمت ساق وجود دارد اما کمپارتمنت قدامی ‌شیوع بیشتری دارد. معمولاً این اختلال با احساس درد در هنگام ورزش کردن همراه هستند با استراحت کردن بهبود پیدا می‌‌کند و در برخی موارد نیز در هنگام ورزش بیمار دچار ضعف یا بی حسی نیز خواهد شد. معمولاً علائم این اختلال در هنگام انجام فعالیت ورزشی شروع می‌‌شوند و با استراحت کردن یا انجام امور روزمره و نداشتن فعالیت جسمانی سنگین ‌بهبود پیدا می‌کنند.

چگونه فیزیوتراپی به درمان مشکلات ساق و پا کمک می‌کند؟ 

اگر شما در دوران بهبود پس از جراحی شکستگی استخوان به سر می‌برید یا آن که دچار درد شدید ناشی از کشیدگی پا شده اید یا آن که علت بروز درد شما مشخص نیست بهترین روش به منظور بهبود هرچه سریع تر مراجعه به متخصص فیزیوتراپی است. متخصص فیزیوتراپی از یک مجموعه تمرینات ورزشی و کششی خاص به منظور بهبود مشکل شما استفاده خواهد کرد. فرایند درمان با انجام معاینات جسمانی انجام شود تا پزشک بتواند علت بروز درد را مشخص کند. هدف از انجام این ارزیابی شناسایی نقاطی است که به درمان نیاز دارند تا پزشک بتواند بر اساس نتایج به دست آمده به طراحی یک برنامه درمانی شخصی بپردازد و شما قادر به انجام امور روزمره خود باشید.

• معمولاً برنامه درمان شامل تمرینات ورزشی مختلفی است که برخی از آنها باید توسط متخصص فیزیوتراپی انجام شوند اما برخی دیگر باید توسط خود بیمار انجام گردند. به تدریج که پا و کف پا قوی تر می‌شوند پزشک تمرینات ورزشی بیشتری را به برنامه درمان اضافه خواهد کرد به همین دلیل بیمار باید تا حد امکان با پزشک خود ارتباط نزدیکی داشته باشد.
• تحریک الکتریکی یکی دیگر از روش‌های درمانی موجود برای فیزیوتراپی پا است که می‌‌توان از آن به منظور درمان مشکلات عضله استفاده کرد تا گردش خون در این نواحی افزایش پیدا کند. در این روش پزشک به کمک الکترودهایی که روی سطح پوست و عضله قرار داده شده‌اند به ارسال جریان الکتریکی به ناحیه مورد نظر می‌پردازد. تحریک الکتریکی باعث منقبض شدن عضله و تقویت آن خواهد شد و از بروز آتروفی عضلانی پیشگیری می‌کند یا آن را بهبود می‌بخشد بهبود و حفظ توانایی حرکتی کمک می‌کند و گردش خون در ناحیه مورد نظر را افزایش می‌دهد.
• اولتراسوند تراپی روشی است که از امواج صدا با فرکانس بالا که برای گوش انسان قابل شنیدن نیستند به منظور درمان آسیب دیدگی استفاده می‌کند. هنگامی ‌که امواج صدا به بافت ناحیه مورد نظر ارسال می‌‌شوند توسط بدن جذب شده و باعث تولید گرما خواهد شد. گرمای تولید شده توسط التراسوند تراپی به درون بافتهای عمیق بدن انسان نفوذ می‌‌کند و باعث تسریع فرایند بهبود، افزایش متابولیسم عضله و کاهش درد خواهد شد.
• یونتوفورزیس به روش گفته می‌‌شود که استروئید از طریق پوست به بدن ارسال خواهد شد. پس از استعمال پماد استروئید روی سطح پوست پزشک جریان الکتریکی را روی پوست قرار می‌‌دهد تا دارو بتواند به زیر سطح پوست نفوذ کند. استروئید دارای خاصیت ضد التهابی است و به طور کلی به تسکین درد و التهاب کمک خواهد کرد. از استروئید به منظور تسکین درد شدید استفاده می‌شود.
• پزشک از وسایل و تجهیزات مختلف به منظور کمک به بیماران استفاده می‌کنند تا بتوانند به راه رفتن یا انجام فعالیت روزمره خود بپردازند. برخی از این وسایل کمکی عبارتند از عصا، واکر، ویلچر، اسپلینت پویا و ایستا و مواردی از این قبیل. پزشک نحوه استفاده از این وسایل را به بیمار یاد می‌دهد تا بیمار بتواند به کمک آنها استقلال بیشتری داشته باشد.
• پروتز یک قطعه مصنوعی است که معمولاً با هدف جایگزین کردن یک قسمت از بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که بیمار دچار قطع عضو از ناحیه پا شده باشد پزشک به تجویز پروتز مصنوعی خواهد پرداخت.
• ارتوز به وسیله گفته می‌‌شود که وظیفه محافظت از عضله یا مفصل ضعیف و ناکارآمد را بر عهده دارد که شامل انواع اسپلینت، بریس، گچ گرفتن یا کفی طبی می‌شود. در این شرایط متخصص فیزیوتراپی بر افزایش دامنه حرکات ناحیه مورد نظر عملکرد آن ناحیه و استفاده از آن توسط وسایل کمکی تمرکز خواهد کرد. متخصص فیزیوتراپی و همچنین بر بهبود تعادل و هماهنگی بدن نیز تاکید دارد.

درمان‌های خانگی

علاوه بر روش‌های فیزیوتراپی پا بالا می‌توانید از روش‌های زیر به منظور کنترل درد خود استفاده کنید:

• به پای آسیب دیده خود استراحت بدهید و از آن محافظت کنید و از انجام هرگونه فعالیتی که باعث درد و ناراحتی بیشتر می‌‌شود خودداری نمایید. یک عدد بالش کوچک را زیر پای خود قرار بدهید تا در هنگام استراحت کردن از آن محافظت شود.
• استفاده از کمپرس سرد و گرم یکی از مدالیته‌های درمانی است که به تسکین درد کمک خواهد کرد. این دو روش به کاهش اسپاسم عضله و التهاب کمک می‌‌کنند.
• برخی از بیماران متوجه می‌شوند که استفاده از کمپرس گرم باعث تسکین درد آنها می‌شود حال آنکه برخی دیگر از سرما درمانی از قبیل ماساژ با یخ احساس رضایت می‌کنند. شما می‌توانید از هر دو روش به صورت جایگزین استفاده کنید.
• استفاده از بانداژ فشاری در ناحیه آسیب دیده به کاهش تورم کمک می‌کند اما باید دقت کنید که به علت استفاده از بانداژ بسیار سفت دچار بی حسی، سوزن سوزن شدن، سردی یا تورم ناحیه مورد نظر و افزایش درد نشوید.
• در هنگام استراحت به آرامی ‌ناحیه مورد نظر را ماساژ دهید تا از میزان درد شما کاسته شود و گردش خون در آن ناحیه افزایش پیدا کند. تا زمانی که درد و تورم زانو به طور کامل از بین نرفته است از انجام دادن فعالیت ورزشی سنگین خودداری نمایید.
• مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک می‌تواند به درمان درد مزمن و شدید پا کمک نماید. در صورتی که برنامه درمان شامل دارو و فیزیوتراپی باشد شما نتایج بهتری را به دست خواهید آورد.