فرق آرتروز کمر با دیسک کمر (درمان ساییدگی مهره و بیرون زدگی دیسک)

کمردرد می‌تواند بسیاری از فعالیت‌های روزمره و خواب شما را مختل کند. درد کمر علت‌های زیادی دارد که از شایع‌ترین آن‌ها آسیب دیسک و یا آرتروز ستون فقرات (اسپوندیلوز) است. شاید از خود بپرسید فرق این دو عارضه چیست؟ آرتروز کمر همان تخریب مهره‌‌ و یا فرسایش مفاصل بین ستون فقرات است. اما دیسک، بیرون آمدن ماده ژله ای داخل دیسک و تحریک اعصاب کناری از جمله عصب سیاتیک است .اگر شک دارید که ممکن است دچار دیسک کمر یا آرتروز ستون فقرات شده باشید، حتما توصیه می‌شود به یک متخصص ارتوپد، ستون فقرات و یا طب فیزیکی مراجعه کنید. پزشک می‌تواند به شما در کاهش میزان درد و بهبودی سریع‌تر کمک کند. برنامه درمانی شما ممکن است شامل گزینه‌های درمانی غیر جراحی مانند تزریق استروئید اپیدورال برای تسکین اعصاب ملتهب یا فیزیوتراپی باشد.

فرق آرتروز کمر با دیسک کمر چیست؟ 

برای درک بهتر در تشخیص فرق آرتروز و دیسک ستون فقرات، هر یک به‌طور جداگانه بررسی و توضیح داده شده است:

آرتروز کمر و ستون فقرات 

آرتروز یک بیماری دردناک است که میلیون‌ها بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در صورت ابتلا به ستون فقرات، می‌تواند اثراتی ناتوان‌کننده بر روی بیمار داشته باشد و در برخی موارد، نیاز به جراحی وجود دارد. پیش‌بینی درمان آرتروز ستون فقرات بستگی به شدت و علائم بیماری دارد. روش‌های درمان این بیماری شامل مجموعه‌ای از روش‌های فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی هدفمند است که هدف آن‌ها کاهش درد، بهبود عملکرد و جلوگیری از نیاز به جراحی است. این مقاله به بررسی تأثیر آرتروز بر روی ستون فقرات و روش‌های درمان این بیماری می‌پردازد.

وجود چندین عارضه نشاندهنده بروز آرتروز در ستون فقرات است، بطور خلاصه این بیماری‌ها عبارتند از:

• اسپوندیلیت آنکیلوزان: این عارضه بر روی مفاصل اندام تحتانی مانند لگن خاصره و لگن تاثیر می‌گذارد و با علائمی چون خشکی و انعطاف نا‌پذیری بروز می‌یابد. در موارد وخیم فیوژن استخوان باعث ایجاد التهاب و خار استخوانی می‌شود.
• استنوزیس ستون فقرات یا تنگ شدن کانال نخاعی: در این عارضه باریک شدن کانال نخاع منجر به التهاب عصب شده که این التهاب ناشی از فشرده سازی عصب‌های درگیر و خار‌های استخوانی است.
• آرتریت روماتوئید: این اختلال سیستم ایمنی بدن باعث می‌شود که  بدن بر علیه خودش عمل کند. غشایی که از مفاصل محافظت می‌کند کاملا خورده شده و باعث ایجاد درد و التهاب خواهد شد. این عارضه باعث لغزش مهره‌های فوقانی شده و در نتیجه مهره‌ها به هم ساییده می‌شوند و درد شدیدی ایجاد می‌کند.
• استئوآرتریت: این عارضه شایع‌ترین نوع بروز عملکرد غیر عادی آرتروز است که بطور نا‌متناسبی بر زنان تاثیر می‌گذارد. در این عارضه غضروف از بین می‌رود و باعث اصطحکاک و در نتیجه ایجاد درد می‌شود. استئوآرتریت منجر به التهاب عصب و همچنین تشکیل خار استخوانی خواهد شد.

دیسک کمر 

دیسک کمر زمانی رخ می‌دهد که دیسک ستون فقرات در ناحیه پایین کمر دچار پارگی و یا فتق شود. فتق دیسک همچنین در ستون فقرات مانند ناحیه وسط کمر (قفسه سینه) یا گردن (سرویکال) اتفاق می‌افتد. با این وجود در بیماران ۲۵ الی ۵۵ ساله ۹۵ درصد از کل انواع فتق دیسک بر روی قسمت لومبار(کمر) ستون فقرات تاثیر می‌گذارند. و بطور خاص دیسک‌های ستون فقرات که در بین مهره‌های  L4/L5 و L5/S1 قرار دارند، در برابر صدمات احتمالی آسیب‌پذیر‌تر هستند.

اما در وهله اول چه عواملی باعث پارگی دیسک می‌شود؟ بخشی از پاسخ این سوال مربوط به ماهیت دیسک است. به یاد داشته باشید که ۲۳ دیسک ستون فقرا ت (۶ عدد در گردن، ۱۲ عدد در وسط کمر و ۵ مورد در لومبار) به عنوان کمک فنر سیستم ستون فقرات عمل می‌کنند. این ضربه‌گیر‌های لاستیکی از یک حلقه بیرونی ساخته شده از غضروف انعطاف‌پذیر (به نام آنولوس فیبروزیس) و یک محفظه داخلی که بوسیله مایعی پر شده است (به نام نوکلئوس پولپوزوس) تشکیل شده‌اند.

با گذر زمان، دیسک‌ها به علت ساییدگی و پارگی ساده، از جوانی خارج شده و فرسوده می‌شوند. این عارضه را به عنوان بیماری دژنراتیو دیسک شناخته می‌کنیم. اگرچه واژه “دژنراتیو” ترسناک و وخیم به نظر می‌رسد، اما در واقع این عارضه به اندازه واقعیت وزن دارد و واژه‌ای پیشرفته است. این واژه تنها یک روش زیباشناسانه و فانتزی است که برای توصیف این واقعیت استفاده می‌شود که با پیر شدن و تحت تأثیر نوع شغل افراد، دیسک‌های بدن شروع به خراب شدن می‌کنند، و این امر کاملاً طبیعی است.

هنگامی که پارگی آنولار یا ناحیه حلقوی در حلقه خارجی دیسک اتفاق می‌افتد، مایع درون دیسک شروع به ایجاد برآمدگی ناهموار در یک طرف دیسک می‌کند. این عارضه به عنوان بالجینگ دیسک شناخته می‌شود و در صورتی که فشار درون دیسک افزایش یابد، منجر به پارگی یا فتق دیسک می‌شود.

متاسفانه با افزایش سن، آب موجود در ستون فقرات کاهش می‌یابد. اگرچه به نظر می‌رسد که این حالت باعث کاهش ابتلا به فتق نوکلئوس پولپوزوس می‌شود، اما در حقیقت بر‌عکس این نظریه اتفاق می‌افتد و از بین رفتن آب یا دهیدراسیون منجر به پارگی مکرر (و شدید) آنولار می‌شود.

درمان 

پزشک شما بلافاصله پس از تشخیص علت کمردرد شما (اینکه آیا آرتروز است یا دیسک)، روش‌های درمانی مناسب و تعداد جلسات لازم برای درمان را نسبت به شدت درد و آسیب شما، تجویز و توصیه می‌کند. در اکثر موارد درد کمر به علت‌های گوناگون، در یک دوره‌ی مشخص با روش‌‌های غیر جراحی تا حدود زیادی قابل درمان است:

کاهش فعالیت جسمانی 

هنگامیکه بیمار از درد مزمن رنج می‌برد به استراحت بیشتری نیاز دارد. اگرچه استراحت در کاهش درد موثر است، اما استراحت بیش از حد منجر به افزایش خطر ابتلا به آسیب‌های جدید می‌شود. و هنگامیکه بیمار دوباره شروع به فعالیت کند امکان دارد که دچار کمر درد‌های جدید، درد عضله و کشیدگی رباط شود. سعی کنید در حد ایمنی که توسط پزشکان یا فیزیوتراپیست‌ها توصیه شده به فعالیت خود ادامه دهید.

دارو‌ها

درمان رایج در هنگام ابتلا به درد مزمن،‌ استفاده از دارو‌ است. درد خفیف کمر با مصرف دارو‌های تیلنول (استامینوفن) یا دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آدویل (ایبوپروفن) بهبود می‌یابد. دارو‌های NSAIDs مخصوصا برای کاهش درد ناشی از آرتروز موثر هستند. مصرف طولانی مدت این دارو منجر به مشکلات معده خواهد شد اما با استفاده مستقیم از کرم‌ها و اسپری‌های NSAID بر روی مفصل و عضله دردناک می‌توان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد.

برای تسکین درد‌های شدیدتر،‌ احتمالا پزشک دارو‌های سلبرکس (سلکوکسیب)، شل کننده‌های عضلانی و یا دوره کوتاه مدتی مصرف اوپیوئید را تجویز کند. اوپیوئید یا به تنهایی و یا به همراه تیلنول برای افزایش قدرت تسکین دهی ویا کاهش عوارض جانبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پچ‌های اوپیوئید دارو را به آرامی و طی ۴۸ الی ۷۲ ساعت در داخل خون بیمار آزاد می‌کنند. این پچ‌ها به بیمارانی که در بلعیدن قرص مشکل دارند و بیماران سرطانی که بطور مداوم به مسکن نیاز دارند کمک می‌کند.

داروهایی از قبیل سیمبالتا (دولوکستین) یا نورونتین (گاباپنتین) برای درمان درد نوروپاتیک (مشکل حادی که پس از آسیب دیدگی سیستم عصبی آغاز می‌شود) بکار برده می‌شود.

فیزیوتراپی برای دیسک کمر و آرتروز ستون فقرات 

فیزیوتراپی معمولا  کمر درد و مشکل ستون فقرات را از طریق ترکیبی از درمان‌های فعال و غیر‌فعال درمان می‌کند. درمان‌های فعال شامل استفاده از فعالیت‌های جسمانی است،‌ اما درمان‌های غیر فعال به بدن کمک می‌کنند تا بدون اتکا به فعالیت‌های جسمانی درد را تسکین داده و آرام شود. با این وجود بهترین برنامه رژیمی فیزیوتراپی (PT) از بهترین گزینه‌های موجود در هر دو درمان ذکر شده استفاده خواهد کرد.

درمان‌های فعال 

اهداف بکارگیری درمان‌های فعال برای دیسک کمر و آرتروز ستون فقرات عبارتند از:

• ساختن عضلات کمر و عضلات مرکزی قوی: احتمالا تا به حال شنیده‌اید که عضلات مرکزی قوی از آسیب دیدگی جلوگیری می‌کنند. این موضوع در مواردی از جمله کشیدگی و رگ به رگ شدن عضلات و همچنین در پیشگیری از ابتلا به دیسک و آرتروز کمر، صحت دارد. وقتیکه عضلات مرکزی و کمر قوی باشند به حد کافی از ستون فقرات پشتیبانی خواهند کرد، در اینصورت می‌توانید ستون فقرات خود را بچرخانید و اشیاء را بلند کنید بدون اینکه ستون فقرات را از محور اصلی آن خارج کنید.
• کشش عضلات بوتاکس، لگن و همسترینگ: از آنجاییکه عصب سیاتیک از کمر تحتانی به سمت پایین و تا انگشتان پا کشیده می‌شود،‌ بسیاری از ساختارهای اندام تحتانی مبتلا به (و یا حتی منجر به ایجاد) سیاتیک می‌شوند. برای جلوگیری از ابتلا به سیاتیک، فیزیوتراپیست تمرینات کششی تجویز می‌کند که باعث شل شدن عضلات پیریفورمیس، همسترینگ و فلکسور لگن می‌شوند.
• تقویت توانایی فیزیکی قلب: زمانیکه درد کمر بیمار بهبود یافت، نباید توانایی فیزیکی قلب خود را نادیده بگیرد. از آنجاییکه تمرینات ایروبیک باعث پمپاژ خون می‌شوند این تمرینات در تسریع روند بهبودی موثر هستند. خون اصلی‌ترین سیستم انتقال عوامل درمانی و مواد مغذی است. یک برنامه جامع فیزیوتراپی این نقش حیاتی خون را در روند درمانی تشخیص داده و در صورت لزوم از آن استفاده می‌کند.

اگر چه برنامه درمانی با توجه به علل کمر درد متفاوت خواهد بود اما انتظار می‌رود که اکثر برنامه‌های فیزیوتراپی این سه هدف اصلی را دنبال کنند. با این وجود پیش از مراجعه به فیزیوتراپیست، حتما آموزش‌ها و آمادگی‌های کامل را از پزشک خود دریافت کنید. ارتوپدیست‌ها نیز مانند فیزیوتراپیست‌ها اصول پزشکی ورزشی و بهبود کمر درد را آموزش دیده‌‌اند.

درمان‌های غیر فعال برای آرتروز ستون فقرات و دیسک کمر 

علاوه بر تمرینات تقویت کننده، فیزیوتراپیست همچنین دوره‌ای از درمان‌های غیر فعال که قادر به آرام کردن عضلات خشک یا دردناک هستند را تجویز می‌کند. برخی از این روش‌های غیر فعال عبارتند از:

• گرما یا سرما درمانی: فیزیوتراپیست‌ها از قرار دادن یخ بر روی عضلات و اندام‌های دردناک در ناحیه تحتانی کمر برای کاهش حساسیت دیسک فتق شده استفاده می‌کند. اما حرارت و گرما برای افزایش جریان خون و هدایت عوامل بهبودی به محل آسیب دیدگی بکار برده می‌شود.
• ماساژ درمانی: ماساژ بافت‌ عمیق به شل شدن بافت‌های متورم در ناحیه تحتانی کمر و پا‌ها کمک می‌کند. فیزیوتراپیست بر روی کاهش تنش از (و گره‌ها) عضلات پیریفوریس، همسترینگ، ساق پا (calves) و ناحیه تحتانی کمر، متمرکز می‌شود.
• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS): در این روش برای کاهش درد کمر و آزاد کردن اسپاسم‌ها از عبور جریان الکتریکی خفیف از داخل عضلات استفاده می‌کنند. فیزیوتراپیست این انتقال جریان الکتریکی را از طریق قرار دادن پد‌های چسبنده بر روی ناحیه تحتانی کمر و پاها انجام می‌دهند.
• اولتراسوند درمانی: این درمان مانند روش تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)، از امواج صوتی برای شل کردن عضلات و کاهش درد استفاده می‌کند.
• آب درمانی: فیزیوتراپیست در صورت دسترسی به جکوزی یا استخر آب گرم، احتمالا آب درمانی را تجویز کند. آب درمانی از آب گرم برای افزایش جریان خون و از ماساژ دادن با فشار آب برای شل کردن عضلات استفاده می‌کند.

اپیدورال‌ها

تزریقات استروئید اپیدورال (ESI) تزریقاتی هستند که مستقیما بر محل درد دیسک ستون فقرات و ریشه عصب تاثیر می‌گذارند. این تزریقات باعث کاهش التهاب و مسدود کردن درد عصب می‌شوند و در نتیجه درد گردن و کمر را درمان می‌کنند. تزریقات ESI اغلب از دارو‌های خوراکی و موضعی موثر‌تر هستند زیرا این تزریقات دارو را دقیقا در امتداد اعصاب تحریک شده قرار می‌دهند.

تزریقات استروئید اپیدورال هیچگونه تغییری در مشکل اساسی مثل فتق دیسک ایجاد نمی‌کنند، اما برای هفته‌ها و ماه‌ها درد را کاهش می‌دهند و این فرصت را برای بیمار فراهم می‌کنند که فیزیوتراپی خود را تکمیل کرده و بهبود بیابد.

مسدود کننده‌های عصبی 

مسدود کننده‌های عصبی از چندین جهت شبیه اپیدورال‌ها هستند زیرا هردو از دارو‌های یکسانی استفاده می‌کنند، تسکین پایداری را ارائه می‌دهند و بجای کل بدن فقط  ناحیه دردناک خاصی را مورد هدف قرار می‌دهند. با این حال، تفاوت‌هایی هم وجود دارد که اپیدورال‌ها بر روی نخاع کار می‌کنند اما مسدود کننده‌های عصبی معمولا درد را در امتداد یک عصب متوقف می‌کنند.