فیزیوتراپی کمر پس از آسیب ستون فقرات و دیسک ( درمان دستی و ورزش)

کمر درد یکی از مهمترین دلایل ناتوانی در سراسر جهان است که 60-80٪ از افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار کمر درد را تجربه می کنند. فیزیوتراپی معمولاً به عنوان اولین گزینه برای درمان کمر درد شدید قبل از اقدام به جراحی و روش های تهاجمی توصیه می شود. البته این روش بعد از جراحی نیز توصیه می شود. با درمان فیزیوتراپی، شما در راه کاهش درد، تحرک بیشتر و یادگیری ابزارهای مورد نیاز برای حفظ روال فعالیت های همیشگی خود برای آینده ای بدون کمر درد قدم خواهید گذاشت.

در چه صورت فیزیوتراپی کمر لازم است؟ 

در صورت داشتن کمردرد به یکی از دلایل زیر، فیزیوتراپی کمر برای کاهش درد و بهبود دامنه‌ی حرکتی ضروری است:

کشیدگی عضلات پشت و رگ به رگ شدگی رباط‌ها 

حدود 70٪ از عوارض کمر درد ناشی از کشیدگی عضله در اثر فعالیت های بدنی و اسپاسم است. درواقع کشیدگی، آسیب به عضله یا تاندون است. تاندون ها نوارهای قوی و رشته ای هستند که عضلات را به استخوان ها متصل می کنند. کشش کمر ممکن است هنگام کشیده شدن، کشش بیش از حد یا پیچ خوردن عضلات و تاندون های حمایت کننده از ستون فقرات رخ دهد. دلایل معمول این عارضه، استفاده بیش از حد از عضلات، استرس یا فشار ماهیچه ای و بلند کردن اجسام سنگین است طوری که بدن شما به آن عادت نداشته است.

رگ به رگ شدگی معمولاً ناشی از افتادن یا پیچیدگی ناگهانی در محل کشیدگی بیش از حد رباط رخ می‌دهد. این اتفاق به دنبال فشار زیاد در هنگام تحمل وزن بیش از حد بدن و تنش عضلانی رخ می‌دهد. افرادی که ورزش‌هایی انجام می‌دهند که حرکات کششی و فشار بر ناحیه کمر را شامل می‌شود، مانند فشار و استرس مداوم بر ناحیه کمر یا داشتن اضافه وزن، در معرض خطر بیشتری برای رگ به رگ شدگی قرار دارند.

بعضی از موارد رگ به رگ شدگی و کشیدگی در ناحیه کمر به تدریج و بدون هیچ مشکلی در طول چند هفته بهبود می‌یابند. درمان فوری آسیب کمر معمولاً شامل استفاده از گرما است، زیرا بیشتر آسیب‌های کمر شامل کشیدگی عضلانی هستند که با استفاده از گرمای ساده تسکین می‌یابند. در صورت ادامه علائم، مراجعه به فیزیوتراپیست و دریافت راهنمایی از یک تخصصی بسیار اهمیت دارد. در صورت عدم کنترل علائم و درد، برخی از آسیب‌ها به مرور زمان بدتر می‌شوند و به شرایط مزمن تبدیل می‌شوند.

کمر درد ناشی از آرتروز نخاعی 

وقتی نوبت به عارضه کمر درد می رسد، آرتروز یک مسئله رایج بین افراد بوده که بر استخوان های فرد تأثیر می گذارد. از بین 100 نوع مختلف آرتروز، ورم مفاصل و استخوان ها شایع ترین آنها است. ورم مفاصل و استخوان ها در ستون فقرات، شامل تجزیه غضروف مفاصل یا دیسک های کمر و گردن می شود. تنگی کانال نخاعی نیز نوع دیگری از آرتروز بوده که باعث ضخیم شدن استخوان ها و رباط های ستون فقرات می شود. این امر باعث فشرده شدن اعصاب نخاعی شده و کمردرد، بی حسی و مشکلات روده را برای فرد در پی خواهد داشت.

روش های درمانی غیر جراحی و غیرتهاجمی به سن، شرایط و سایر عوامل بستگی دارد. این روش ها معمولاً شامل تجویز داروهایی با هدف رفع التهاب و فیزیوتراپی برای افراد بوده تا بتوانند دامنه حرکات و انعطاف پذیری خود را بدست آورند. تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی نیز از روش های درمانی ارزشمند است. اما در موارد حاد، ممکن است جراحی برای درمان ریشه های عصبی یا تثبیت ستون فقرات لازم باشد.

کمر درد ناشی از پوکی استخوان 

پوکی استخوان یک بیماری شایع بوده که سالانه بیش از 1 میلیون نفر را درگیر می کند. این بیماری باعث شکننده شدن استخوان ها شده و خطر شکستگی را افزایش می دهد. پوکی استخوان زمانی اتفاق می افتد که استخوان ها تراکم مواد معدنی را سریع تر از آنچه که می توان آن ها را جایگزین کرد، از دست می دهند. این امر منجر به از دست دادن کیفیت و تراکم استخوان می شود. پوکی استخوان در ستون فقرات می تواند باعث شکستگی مهره ها یا شکستگی های فشاری شود. شکستگی در این ناحیه می تواند باعث ایجاد درد شدید و تحرک محدود شود. اگر چندین شکستگی رخ دهد، می تواند تغییر قابل توجهی در منحنی ستون فقرات ایجاد کند.

بیشتر درمان ها با هدف داشتن تغذیه مغذی و دریافت ویتامین C انجام می گیرد. افزایش کلسیم و فعال بودن باعث افزایش سلامت استخوان در طولانی مدت می شود. مصرف داروهای خاص نیز در مبارزه با موارد حادتر این عارضه رایج بوده و ترکیبی از این تغییرات و سبک زندگی بهتر، از موثرترین روش های درمانی می باشند. همچنین درگیر شدن در یک برنامه تمرین قدرتی ویژه پوکی استخوان نیز برای حاصل شدن بهبودی مهم است. فیزیوتراپیست برای کمر درد می تواند شما را در این زمینه راهنمایی کرده تا اطمینان حاصل کند که تمرینات قدرتی برای شما مناسب است.

کمر درد ناشی از سیاتیک 

سیاتیک در اثر تحریک یا فشرده شدن عصب سیاتیک و در نتیجه آن شکل گیری ناراحتی، درد یا بی حسی در کمر یا پا ایجاد می شود. عصب سیاتیک عصب بزرگی بوده که از نخاع شروع می شود. ریشه های آن از بین فضای دیسک عبور کرده و از ستون فقرات به باسن و به داخل پا می رود. این عصب دامنه عملکرد فرد را کنترل می کند و فرمان حواس را به پاها می رساند.

سیاتیک یا علائم شبیه سیاتیک می تواند در اثر برجستگی دیسک (فشار بخشی از ماده دیسک به عصب) یا در بیشتر موارد تورم در ناحیه دیسک ایجاد شود. این امر منجر به حس دردی شده که از پایین کمر به سمت پاها و ساق پا کشیده می شود. دامنه درد می تواند از یک درد خفیف تا اسپاسم های تیز و گاهی تحریک کننده نیز باشد. علائمی مانند سیاتیک همچنین می تواند به دلیل مشکلات دیگری مانند درد باسن، سندرم ماهیچه گلابی شکل یا همان سندروم پیریفورمیس و اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک (وابسته به استخوان خاجی و استخوان تهیگاهی) ایجاد گردد.

فیزیوتراپی کمر برای توان بخشی، بازیابی دامنه حرکات کامل و بازیابی عملکردی عالی است. جراحی فقط برای موارد حاد اختصاص داده می شود که در آن عصب تحت تأثیر قرار گرفته و عضلات بیش از حد ضعیف عمل می کنند. وقتی روش مدیریت درد م غیر تهاجمی جواب نداد، روش جراحی نیز بیشتر موارد مورد توجه قرار خواهد گرفت.

کمردرد ناشی از استرس و فشار 

عارضه کمردرد همچنین می تواند به دلیل استرس و فشار مداوم و تغییر وضعیتی مکرر ایجاد شود. بسیاری از مشکلات جدی تر کمر درد در نتیجه انتخاب های اساسی رفتاری و سبک زندگی بوده که در طول زندگی منجر به کمر درد مزمن می شود. از طرفی ارتباط مستقیمی بین رفع بیماری، اختلال عملکردی وضعیت و کمردرد وجود دارد. استفاده از رایانه، تماشای تلویزیون و بازی های ویدئویی به طور بی رویه به ناهنجاری های حالت نشستن منجر می شود و افراد را در معرض خطر بیشتر اختلالات کمر درد مزمن قرار می دهد. افرادی که زمان زیادی را در حالت نشسته می گذرانند 50٪ بیشتر دچار درد مزمن کمر می شوند. کاهش فشار و استرس وارده بر این ناحیه از طریق روش های ریلکس سازی مانند ورزش، مدیتیشن و یوگا می تواند درد را تا حد زیادی کاهش داده و شرایط مزمن درد را تسکین دهد. فعالیت های بدنی باعث ترشح اندورفین شده که این امر سطح استرس را در بدن کاهش می دهد. فیزیوتراپیست می تواند در این زمینه به شما کمک کند.

کمردرد ناشی از چاقی 

رژیم غذایی نقش بسزایی در سلامت کمر دارد. از سلامتی استخوان گرفته تا مصرف مواد مغذی، سطح ویتامین ها، میزان استرس و وزن، تغذیه برای کاهش و تسکین درد مهم تلقی می شود. به طور کلی افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند بیشتر در معرض خطر کمردرد، مشکلات ستون فقرات یا مشکلات مفصل و عضلات قرار می گیرند. وزن در ناحیه شکم، لگن را به جلو می کشاند و فشار بیشتری را به ستون فقرات وارد کرده و کمر را تحت فشار قرار می دهد. برای غلبه بر چاقی و کاهش کمردرد اغلب تغییراتی در سبک زندگی فرد مهم و ضروری خواهد بود. کاهش وزن به طبع باعث کاهش فشار در ستون فقرات که به دلیل اضافه وزن ایجاد گشته است، می شود. رژیم صحیح اولین مرحله در روند کاهش درد کمر ناشی از چاقی است. حتی در مواردی که چاقی دلیل اصلی کمردرد نباشد، وزن سالم باعث بهبود اثربخشی سایر روش های درمانی می گردد. علاوه بر تمرینات مربوط به کمر درد، فیزیوتراپیست تعدادی تمرین  را برای لاغری نیز به لیست تمرینات دیگرتان اضافه می کند.

وقتی برای اولین بار به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه می‌کنید چه انتظاراتی باید داشته باشید؟ 

در اولین جلسه ویزیت، متخصص فیزیوتراپی سعی خواهد کرد تا مشخص کند با چه نوع دردی در بدن شما روبرو است. که آیا این درد حاد بوده (طول کشیدن درد برای0-6 هفته)، یا نیمه حاد (طول کشیدن درد برای 6-12 هفته) و یا مزمن (طول کشیدن درد بیشتر از 12 هفته). به دنبال آن یک معاینه جسمی دقیق شامل درک عملکرد کمر و آزمایشات ویژه و ارزیابی عصبی انجام می گیرد. بر اساس این اطلاعات، درمان متناسب با علت خاص کمردرد شما تنظیم می شود.

علائم بروز کمردرد 

کمردرد از جهات متفاوتی خود را نشان می دهد. معمولاً درد موضعی در ناحیه کمر (بالای استخوان دنبالچه) و باسن احساس می گردد. درد منشعبی زمانی اتفاق می افتد که همراه با کمردرد، درد از پایین ساق پا یا پا نیز عبور کند. درد منشعبی نیز می تواند به صورت بی حس شدن و یا حالت گزگز ایجاد شود و این امر معمولاً نتیجه تحریک اعصاب است. بعضی اوقات، علائم ممکن است در پاهای فرد خود را نشان دهد، حتی بدون اینکه در کمر احساس شود. به این درد رجوعی یا درد پسگشتی(درد جایی از بدن که علت آن در جای دیگر است) می گویند. بیشتر اوقات، علت کمردرد، ناشی از عوامل سبک زندگی، مانند نشستن طولانی مدت در وضعیت بدنی نامناسب و خم شدن و یا بلند کردن اشیای سنگین به شیوه ناصحیح می باشد.

تشخیص و درمان به موقع این عارضه، کلید کاهش درد و از سرگیری فعالیت های کامل فردی است. درمانی که روی ورزش، تحرک و وضعیت بدن متمرکز است علائم را به سرعت بهبود می بخشد و احتمال عود بیماری را کاهش می دهد. خبر خوب این است که اگر بلافاصله پس از تجربه و شاکی بودن از کمر درد با یک فیزیوتراپیست کمر مشورت کنید، درمان بسیار موثر خواهد بود. هرچه علائم بیشتر ادامه یابد، درمان آن نیز دشوارتر می شود. فعال ماندن و تحرم داشتن در این بیماری مهم است و باید از استراحت کردن طولانی مدت در تختخواب خودداری کنید.

تسکین کمردرد محافظت از آن

کاهش کمردرد دلیل اصلی شما برای درمان آن می باشد. فیزیوتراپیست از مجموعه ای از ابزارها و روش های درمانی برای کاهش درد و التهاب کمردرد شما استفاده می کند. این موارد شامل استفاده از کیسه های یخ یا گرما درمانی، روشهای الکتریکی (TENS، IFT، سوزنکاری خشک یا طب سوزنی، تکنیک های تخلیه فشار و ابزارهایی برای به حرکت در آوردن بافت نرم)، که همراه با مصرف دارو به کاهش درد کمک می کنند. مهاربندهای پشتی و کمری نیز فشرده سازی و پشتیبانی از کمر را برای فرد مهیا کرده، در نتیجه فشار بر روی دیسک های کمر، رباط ها، عضلات و ستون فقرات را کاهش می دهند تا آنها بهبود پیدا کنند. بیماران می توانند برای چند روز از بریس کمر استفاده کنند اما نباید بیش از چند هفته از آن استفاده کرد زیرا استفاده از بریس برای مدت زمان طولانی می تواند منجر به عادت کردن عضلات به بریس شود. این امر می تواند عضلات را به سمت سست شدن قدرت ماهیچه ای سوق داده و منجر به صدمات اضافی شود.

ترمیم دامنه عملکردی 

بر اساس معایناتی که برروی شما صورت گرفته، بهترین گزینه های درمانی برای کمردرد شما می تواند از گزینه های زیر باشد:

درمان دستی (تحرک عملی مفاصل پشت) 

فیزیوتراپیست های ماهر در درمان دستی از روش های عملی دقیق برای تسکین درد، سفتی و بهبود حرکت مفاصل و عضلات ستون فقرات استفاده می کنند.

تمرینات حرکتی 

این تمرینات دامنه حرکات را برای فرد بازیابی کرده د و درد تابشی یا ارجاعی را کاهش می دهند. اگر مشکل، ناشی از تحریک یا فشار عصب از برجستگی دیسک یا تنگی مجرای نخاعی باشد، درد اغلب به سمت پایین پا حرکت می کند و ممکن است بی حسی، گزگز و ضعف در این حالت وجود داشته باشد. درد پا ممکن است ازدرد  کمر بدتر باشد.

با تنگی مجرای نخاعی، شکافی که از طریق آن اعصاب حرکت می کنند، می تواند بر روی اعصاب تأثیر گذاشته که اغلب با تمریناتی به نام موبیلیزیشن بافت عصبی درمان می شوند. اگر میزان درد با خم شدن به جلو شدیدتر باشد، حرکاتی که به سمت عقب انجام می گیرند ممکن است به کاهش فشار روی عصب کمک کنند.

دسته تمرینات پیشرفته دیگری نیزوجود داشته که به آن تمرینات مکنزی (McKenzie exercises) گفته می شود. اگر میزان درد با خم شدن به جلو، که در تنگی کانال نخاعی شایع است، کمتر باشد، تمرینات حرکتی دوم شامل دامنه حرکات باز و کششی شده که حرکات باز مکانیکی شرلوک (Shacklock mechanical openers) و تمرینات خم شدن به جلو نیز نامیده می شوند تا ناحیه فشار روی ستون فقرات باز شود.

تمرینات تقویت کننده پشت سرهم 

این گروه از تمرینات بر پایداری و مقاومت مرکزی فرد تمرکز دارند. افرادی که کمردرد دارند اغلب در درگیر کردن عضلات صحیح، مشکل دارند. وقتی عضلات عمیق ستون فقرات ضعیف می شوند، سایر عضلات اطراف به دلیل تلاش برای ایجاد ثبات در ستون فقرات، بیش از حد سفت می شوند، با اینکه این عملکرد اصلی آنها نبوده و به طبع درد و گرفتگی در آنها ایجاد می شود. هدف از تمرینات تثبیت کننده، تمرین دادن مجدد عضلات عمقی است. قبل از انجام یک سری حرکات برای ایجاد ثبات در ستون فقرات، یک فیزیوتراپیست به شما می آموزد که چگونه از عضلات شکم و ستون فقرات خود (عضلات اصلی) استفاده کنید.

با انجام تمرینات صحیح کمردرد و درمان خاصی که با راهنمایی فیزیوتراپیست صورت می گیرد، تسکین درد کمر در اکثر قریب به اتفاق بیماران قابل دستیابی است. بیشتر مبتلایان به کمردرد شدید نیز معمولاً طی 4 تا 6 هفته بهبود می یابند. با این حال، این زمان می تواند از یک بیمار به بیمار دیگر بسیار متفاوت باشد و به ماهیت آسیب دیدگی کمر، برنامه درمانی که با فیزیوتراپیست خود تدوین می کنید و میزان سازگاری شما با درمان و تمرینات شما بستگی دارد.